Η Μικροβιακή Αντοχή για την παγκόσμια κοινότητα αποτελεί στις ημέρες μας ένα μείζονα κίνδυνο δημόσιας υγείας. Η αντοχή των σημαντικότερων παθογόνων που προκαλούν λοιμώξεις τόσο στην κοινότητα όσο και σε ασθενείς που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο αυξάνεται συνεχώς, αδρανοποιώντας τα πολυτιμότερα φάρμακα που διαθέτουμε για την αντιμετώπισή τους (Πίνακας 1). Αποτέλεσμα είναι οι λοιμώξεις από ανθεκτικά βακτήρια να εμφανίζουν σημαντικά υψηλότερη θνητότητα σε σχέση με τις λοιμώξεις που προκαλούνται από τα αντίστοιχα ευαίσθητα παθογόνα, επιπλέον ημέρες νοσηλείας, υψηλό οικονομικό κόστος για τα υγειονομικά συστήματα (Πίνακας 2) και τεράστιες συνέπειες για τη δημόσια υγεία μελλοντικά, εάν δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα.
Πίνακας 1.Τα κυριότερα παθογόνα αίτια λοιμώξεων στην κοινότητα και στο νοσοκομειακό χώρο (WHO 2014)
|
Μικροοργανισμοί |
Αντοχή σε βασικά αντιβιοτικά |
Συνήθεις λοιμώξεις |
|
Escherichiacoli |
3ης γενεάς κεφαλοσπορίνες, φθοριοκινολόνες |
ουρολοιμώξεις, βακτηριαιμίες |
|
KlebsiellaV pneumoniae |
3ης γενεάς κεφαλοσπορίνες, Καρβαπενέμες |
Πνευμονία, βακτηριαιμία, ουρολοιμώξεις |
|
Staphylococcusaureus |
Μεθικιλλίνη (MRSA) |
Λοιμώξεις χειρουργικού πεδίου,βακτηριαιμίες |
|
Streptococcuspneumoniae |
Πενικιλλίνη |
Πνευμονία, ωτίτιδα, μηνιγγίτιδα |
|
NontyphoidalSalmonella |
Φθοριοκινολόνες |
Τροφιμογενή διάρροια, βακτηριαιμία |
|
Shigellaspecies |
Φθοριοκινολόνες |
Δυσεντερία |
|
Neisseriagonorrhoeae |
3ης γενεάς κεφαλοσπορίνες |
Γονόρροια |
Πίνακας 2. Εκτίμηση των άμεσων επιπτώσεων της Μικροβιακής Αντοχής σε διεθνές επίπεδο (WHO 2014)
|
Ευρωπαϊκή Ένωση πλυθησμός 500εκ |
ΗΠΑ πληθυσμός 300εκ |
Ταϊλάνδη πληθυσμός 70εκ |
|
| Θάνατοι |
25.000 |
>23.000 |
>38.000 |
| Νοσηλεία |
2,5 εκ. επιπλέον ημέρες νοσηλείας |
>2 εκ ημέρες νοσηλείας |
>3,2 εκ ημέρες νοσηλείας |
| Συνολικό κοινωνικό κόστος |
€1.5 δισ ετησίως |
> $20 δισ άμεσο κόστος > $35 δισ έμμεσο κόστος |
US$ 84.6–202.8 εκ. άμεσο κόστος >US$1.3 δισ έμμεσο κόστος |
Όσον αφορά στην κοινότητα, τα δύο σημαντικότερα παθογόνα, η αντοχή των οποίων στα βασικά αντιβιοτικά μάς απασχολεί, είναι ο Streptococcus pneumoniae και η Escherichia coli. Ο S.pneumoniae είναι το συχνότερο αίτιο μικροβιακών λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος στην κοινότητα. Η αντοχή του στην πενικιλλίνη αυξάνεται συνεχώς, ξεπερνώντας σε κάποιες χώρες και το 50% (0-73%)σύμφωνα και με τα πρόσφατα δεδομένα του ΠΟΥ. Η E.coli, που είναι το συχνότερο αίτιο ουρολοιμώξεων, η αντοχή της στις κεφαλοσπορίνες 3ης γενεάς (0%-86%) αυξάνεται συνεχώς, ενώ τα υψηλά επίπεδα αντοχής στις κινολόνες, που κυμαίνονται από 3%-96%, περιορίζουν σημαντικά τις θεραπευτικές επιλογές στις ουρολοιμώξεις της κοινότητας.
Στη χώρα μας, όσον αφορά στον S.pneumoniae, τα ενδιάμεσα επίπεδα αντοχής στην πενικιλλίνη(>40%) αλλά και στις μακρολίδες (21,4%) δεν επιτρέπουν τη χρήση των φαρμάκων αυτών ως μονοθεραπεία για την πνευμονία της κοινότητας. Για την E.coli συγκριτικά στοιχεία πολυκεντρικής μελέτης αναδεικνύουν από το 2005 στο 2012 σημαντική αύξηση της αντοχής στις κινολόνες, από 2,2% σε 5,2% για στελέχη που προκαλούν ανεπίπλεκτη κυστίτιδα και από 6,2% σε 10,2% για το σύνολο των στελεχών που απομονώθηκαν από ασθενείς με ουρολοίμωξη κοινότητας.
Τα τελευταία χρόνια η παγκόσμια κοινότητα καλείται να αντιμετωπίσει μία νέα απειλή που αφορά κυρίως ασθενείς που νοσηλεύονται σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας και σχετίζεται με τη διασπορά των ανθεκτικών στις καρβαπενέμες Gram αρνητικών μικροοργανισμών, τα σημαντικότερα εκ των οποίων είναι το Acinetobacter baumannii, η Pseudomonas aeruginosa και τα Eντεροβακτηριακά (CRE),με κύριο εκπρόσωπο την Klebsiella pneumoniae.Το A.baumannii εμφανίζει μεγάλου βαθμού κλωνικότητα και αντοχή στις καρβαπενέμες, με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες να βρίσκονται σε επιδημική και ενδημική κατάσταση (Σχήμα 1). Η P.aeruginosa εμφανίζει, επίσης, υψηλά ποσοστά τόσο στις κεφαλοσπορίνες 3ης γενεάς όσο και στις καρβαπενέμες (εννέα ευρωπαϊκές χώρες >25% των απομονωθέντων στελεχών με αντοχή στις καρβαπενές) (Σχήμα 2).
Σχήμα 1. Συχνότητα απομόνωσης στελεχών A.baumannii ανθεκτικών στις καρβαπενέμες στις Ευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με τη δήλωση ειδικών από κάθε χώρα στο πρόγραμμα EuSCAPE (Μάρτιος 2013)
Σχήμα 2. Ποσοστό ανθεκτικών στις καρβαπενέμες στελεχών P.aeruginosa στην Ευρώπη για το 2013 (EARS/Net)
Η μεγαλύτερη πρόκληση όμως αφορά τον έλεγχο της διασποράς των CRE που παράγουν καρβαπενεμάσες, που αδρανοποιούν όλες τις β-λακτάμες και τις καρβαπενέμες και εμφανίζουν παγκόσμια κατανομή, ιδιαίτερα όσον αφορά στα στελέχη που παράγουν KPC. Στις ΗΠΑ τα CRE έχουν διασπαρθεί σε όλες τις πολιτείες και έχουν χαρακτηριστεί από το CDC ως μία από τις σημαντικότερες απειλές δημόσιας υγείας, ενώ στην Ευρώπη το 2013 μόνο τρεις χώρες δεν αναφέρουν απομόνωση CRE (η Ισλανδία, τα Σκόπια και το Μαυροβούνιο) (Σχήμα 3).Το 2013 σε σχέση με το 2010, 17 ευρωπαϊκές χώρες βρέθηκαν σε ανώτερο επίπεδο διασποράς στην επιδημιολογική κλίμακα του ECDC, με την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα να χαρακτηρίζονται ως χώρες με ενδημία από τα συγκεκριμένα παθογόνα. Στην Ευρώπη τα εντεροβακτηριακά που παράγουν KPC παραμένουν τα πιο συχνά απομονωθέντα στελέχη, ενώ αυξάνεται συνεχώς η εμφάνιση εκείνων που παράγουν OXA-48 και NDM-1(NewDelhiMetallo-b-lactamase).
Σχήμα 3. Συχνότητα απομόνωσης στελεχών K.pneumoniae ανθεκτικών στις καρβαπενέμες στις Ευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με τη δήλωση ειδικών από κάθε χώρα στο πρόγραμμα EuSCAPE (Μάρτιος 2013)
Στα ελληνικά νοσοκομεία, τα συχνότερα απομονωθέντα παθογόνα- αίτια νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι το Αcinetobacter, η Klebsiella και η Pseudomonas (Σχήμα 4), ενώ >50% των απομονωθέντων στελεχών είναι ανθεκτικά στις καρβαπενέμες, ιδιαίτερα όσον αφορά τα δύο πρώτα παθογόνα (PPS2012,EARS, επιτήρηση «Προκρούστη») (Σχήματα 5,6). Το 54% των νοσοκομείων που συμμετέχουν στον Προκρούστη (δημόσια, ιδιωτικά και στρατιωτικά) το 2013 δήλωσαν ασθενείς με βακτηριαιμία από τα παραπάνω παθογόνα, ενώ το 42% του συνόλου των λοιμώξεων αναφέρονται σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε κλινικά τμήματα εκτός ΜΕΘ. Το 2013 για πρώτη φορά ανακόπτεται η ανοδική επίπτωση των βακτηριαιμιών από τα συγκεκριμένα πολυανθεκτικά βακτήρια, ενώ το 1ο εξάμηνο του 2014 σημειώνεται πτωτική πορεία της μέσης μηνιαίας επίπτωσης των νοσοκομείων (0,212 νέα επεισόδια βακτηριαιμιών και από τα τρία παθογόνα/1000 ημέρες νοσηλείας) και της μέσης μηνιαίας επίπτωσης των βακτηριαιμιών από K. pneumonia(0,088 νέα επεισόδια /1000 ημέρες νοσηλείας). Σύμφωνα και με τα δεδομένα του EARS/Net, το 2012 και 2013 η αντοχή της K.pneumoniae στις καρβαπενέμες εμφανίζει για πρώτη φορά από το 2005 πτωτική πορεία (Σχήμα 7).
Σχήμα 4. Τα συχνότερα απομονωθέντα παθογόνα-αίτια νοσοκομειακών λοιμώξεων (European Point Prevalence Survey of HAI sand Antimicrobialuse 2012)
Σχήμα 5. Επιτήρηση «Προκρούστης»- απομονωθέντα στελέχη ανθεκτικά στις καρβαπενέμες από βακτηριαιμίες νοσηλευομένων ασθενών το 2013.
Σχήμα 6. Κατανομή βακτηριαιμιών από ανθεκτικά στις καρβαπενέμες στελέχη Acinetobacter, Klebsiella, Pseudomonas ανά κλινικό τομέα
Σχήμα 7. Η τάση της αντοχής για τα στελέχη K.pneumoniae στις καρβαπενέμες στην χώρα μας σύμφωνα με την επιτήρηση του EARS/Net
Το 2011 για πρώτη φορά εντοπίστηκαν στη χώρα μας ασθενείς με στελέχη Κ.pneumoniae που παράγουν ΟΧΑ-48, ενώ το 2013 εμφανίστηκαν σε ελληνικά νοσοκομεία κυρίως σποραδικά κρούσματα ασθενών με λοίμωξη/αποικισμό από εντεροβακτηριακά που παράγουν NDM-1. Όσον αφορά τα υπόλοιπα Gramαρνητικά παθογόνα, η αντοχή στις κεφαλοσπορίνες 3ης γενεάς για την E.coli είναι στο 17,2%, ενώ η αντοχή του S.aureus στη μεθικιλλίνη (MRSA) συνεχίζει να κυμαίνεται στο 40%, σύμφωνα με δεδομένα του EARS/Netγια το 2013, ενώ αποτελεί το 10ο σε συχνότητα αίτιο νοσοκομειακών λοιμώξεων (Σχήμα 4).
Τέλος, η εξεσημασμένη κατανάλωση της κολιμυκίνης στα ελληνικά νοσοκομεία έχει οδηγήσει σε αύξηση των επιπέδων αντοχής της K.pneumoniae στο φάρμακο. Σύμφωνα με τα δεδομένα του «Προκρούστη», τα απομονωθέντα ανθεκτικά στις καρβαπενέμες στελέχη K.pneumoniae (βακτηριαιμίες-2013), συνολικά στα κλινικά τμήματα και στις ΜΕΘ, εμφανίζουν ποσοστό αντοχής στην κολιμυκίνη 26%, ενώ ανησυχητικά αυξανόμενη τα τελευταία τρία χρόνια είναι και η αντοχή της K.pneumoniae στην γενταμικίνη ( 35% ).
Δεδομένα κατανάλωσης αντιβιοτικών
Παρόλο που τα δεδομένα κατανάλωσης αντιβιοτικών στο ESAC/Net δεν είναι απόλυτα συγκρίσιμα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, είναι σημαντική η αξιολόγηση της τάσης στο χρόνο για κάθε χώρα ξεχωριστά. Συνολικά στην Ευρώπη, από το 2009 έως το 2013, η κατανάλωση των αντιβιοτικών στην κοινότητα εμφανίζει στατιστικά σημαντική αύξηση, και ιδιαίτερα για 6 ευρωπαϊκές χώρες (Σχήμα 8).
Η Ελλάδα, ενώ παραμένει στην πρώτη θέση στην κατανάλωση στην κοινότητα, το αντίστοιχο χρονικό διάστημα είναι από τις χώρες που εμφανίζουν συνεχή πτωτική πορεία (Σχήματα 8, 9). Η κατηγορία των αντιβιοτικών που συνεχίζει να εμφανίζει αυξητική τάση είναι οι κεφαλοσπορίνες 2ης γενεάς, με κύριο εκπρόσωπο την κεφουροξίμη, που αποτελεί θεραπευτική επιλογή για λοιμώξεις τόσο του ουροποιητικού όσο και του αναπνευστικού συστήματος, ενώ μειώνεται συνεχώς η κατανάλωση των μακρολιδών, παρόλο που συνεχίζουμε να παραμένουμε πρώτοι στην κατανάλωση ανάμεσα στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Ενώ η συνολική κατανάλωση στο νοσοκομειακό χώρο σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν εμφανίζει ουσιαστική διαφοροποίηση το 2013, η κατανάλωση των προωθημένων αντιβιοτικών, και κυρίως των καρβαπενεμών και της κολιμυκίνης, εμφανίζει σημαντική αύξηση (Σχήμα 10). Η χώρα μας κατατάσσεται το 2013 στην 8η θέση ανάμεσα στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες για το σύνολο των αντιβιοτικών, αλλά πρώτη στην κατανάλωση των καρβαπενεμών και της κολιμυκίνης. Παραμένουμε όμως από τις χώρες με την υψηλότερη κατανάλωση στα αντιβιοτικά που χορηγούνται σε λοιμώξεις από πολυανθεκτικά Gramθετικά παθογόνα, γεγονός που δε δικαιολογείται βάσει και των επιδημιολογικών μας δεδομένων. Είμαστε δεύτεροι στην κατανάλωση των γλυκοπεπτιδίων και της λινεζολίδης, ενώ με μεγάλη διαφορά παραμένουμε πρώτοι στην κατανάλωση της νταπτομυκίνης.
Σχήμα 8. Κατανάλωση των σημαντικότερων αντιβιοτικών στην κοινότητα το 2013
( ESAC/Net draft version 2014)
Σχήμα 9. Η τάση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών στην κοινότητα για την Ελλάδα 1997-2014.
Σχήμα 10. Κατανάλωση των σημαντικότερων αντιβιοτικών στα νοσοκομεία για το 2013 (ESAC/Net draft version 2014)
Διεθνής κινητοποίηση για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής
Το 2014 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η χρονιά με την εντονότερη κινητοποίηση για την αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής από τη διεθνή κοινότητα σε επιστημονικό και πολιτικό επίπεδο. Είναι η πρώτη φορά που αποφασίζεται από τους διεθνείς και εθνικούς οργανισμούς δημόσιας υγείας η δραστηριοποίησή τους να ξεφύγει από το θεωρητικό επίπεδο και να έχει μετρήσιμα αποτελέσματα με συγκεκριμένους υλοποιήσιμους στόχους. Η διασπορά των πολυανθεκτικών (MDROs/XDROs) και των πανανθεκτικών (PDROs) βακτηρίων στον αναπτυγμένο κυρίως κόσμο, με κύριο αίτιο την μη ορθή χρήση των αντιβιοτικών, τόσο στον άνθρωπο όσο και στην κτηνοτροφία, δεν αφήνει άλλα περιθώρια για περαιτέρω αναμονή και απραξία.
Περισσότερο από ποτέ έχει γίνει αντιληπτό ότι η αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής απαιτεί διακρατικές και διηπειρωτικές συνεργασίες. Η διεθνής συνεργασία επιβάλλεται πρωταρχικά λόγω της συνεχώς αυξανόμενης μετακίνησης πληθυσμών και ασθενών (ιατρικός τουρισμός) από χώρα σε χώρα ή ακόμη και από ήπειρο σε ήπειρο. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντική η ανταλλαγή εμπειρίας, τεχνογνωσίας και επιστημονικής γνώσης μεταξύ των κρατών, και η αξιοποίηση αποτελεσματικών πρακτικών που έχουν ήδη εφαρμοστεί προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες και τους διαθέσιμους πόρους των κρατών.
Για πρώτη φορά, επίσης, επίκεντρο της διεθνούς αυτής ενεργοποίησης είναι η πολιτική δέσμευση των χωρών για την εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων για τον περιορισμό της Μικροβιακής Αντοχής. Η εμπλοκή των κρατών πρέπει να είναι σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο, ώστε η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος να αποτελέσει προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία και να ενισχυθεί με τους απαραίτητους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους. Αυτό που αναδεικνύει η εμπειρία κρατών που αντιμετώπισαν παρόμοιες κρίσιμες καταστάσεις με διαχρονική αποτελεσματικότητα, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ότι οι αλλαγές που υλοποιούνται βασίζονται σε μακροχρόνια και επίμονη προσπάθεια, και αφορούν όλες τις εμπλεκόμενες δομές υγείας, με ισχυρή τη στήριξη και την παρουσία της πολιτείας.
Βασικό στοιχείο των δράσεων αυτών αποτελεί και η ενεργή συμμετοχή των ασθενών. Άμεσοι αποδέκτες των επιπτώσεων της Μικροβιακής Αντοχής είναι οι ίδιοι οι ασθενείς, τόσο στην κοινότητα όσο και στο νοσοκομειακό χώρο. Δεν μπορεί να επιτευχθεί σημαντική αλλαγή σε ένα υγειονομικό σύστημα χωρίς τη συμβολή των ίδιων των πολιτών, χρηστών υπηρεσιών υγείας. Γι’ αυτό το λόγο σε όλα πλέον τα διεθνή forum, στα οποία αποφασίζονται στρατηγικές δημόσιας υγείας, συμμετέχουν εκπρόσωποι οργανώσεων ασθενών. Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών και των ασθενών μέσα από τη σωστή ενημέρωση αποτελεί βασική παράμετρο και στόχο όλων των σύγχρονων προγραμμάτων υγείας.
Μέσα στο 2014, τόσο το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ – CDC (http://www.cdc.gov/drugresistance/threat-report-2013) όσο ακολούθως και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας – ΠΟΥ (http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2014/amr-report/en), δημοσίευσαν δύο σημαντικές εκτιμήσεις κινδύνου για τη διασπορά των σημαντικότερων ανθεκτικών παθογόνων, καθώς και για τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις τους στη δημόσια υγεία σε διεθνές επίπεδο. Αυτές οι δημοσιεύσεις ήταν η αρχή μίας παγκόσμιας κινητοποίησης, κυρίως από μέρους του ΠΟΥ. Το Δεκέμβριο του 2014 διαμορφώθηκε το πρώτο κείμενο Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής σε διεθνές επίπεδο «Global Action Plan on Antimicrobial Resistance» http://webitpreview.who.int/entity/drugresistance/amr_global_action_plan/en/index.html, με τη συμβολή επιστημόνων από 100 μέλη κράτη, συμπεριλαμβανόμενης και της χώρας μας.
Το Σχέδιο Δράσης του ΠΟΥ βασίζεται κυρίως σε δύο άξονες, στην ενίσχυση της επιτήρησης και στην υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών σε όλους τους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Ήδη μετά τη συνάντηση 28 κρατών μελών του ΠΟΥ, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, στο Όσλο τον 11ο /2014, δημοσιεύτηκε το πρώτο κείμενο με τα σημαντικότερα προτεινόμενα μέτρα για την υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών στον άνθρωπο. Η αποτελεσματική υλοποίησή τους προϋποθέτει τη δέσμευση των κρατών σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο «Commitments to Responsible Use of Antimicrobials in Humans» http://www.fhi.no/artikler/?id=112149.
Το 2014 το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ολοκλήρωσε τη διαβούλευση που πραγματοποιείται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για τη διαμόρφωση συστάσεων στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια των ασθενών, με επίκεντρο τον έλεγχο της μικροβιακής αντοχής και των νοσοκομειακών λοιμώξεων («Draft Council Conclusions on PatientSafety and Quality of Care, including the prevention and control of Health care Associated Infections and Antimicrobial Resistance»). Στις δράσεις που εντάσσονται στο πλαίσιο της ενιαίας πολιτικής υγείας για τις ευρωπαϊκές χώρες «One Health Approach», οι προεδρίες των κρατών μελών, όπως πρόσφατα και η Ιταλική προεδρία, θέτουν ως προτεραιότητα των θεμάτων δημόσιας υγείας, κάτω από την ίδια ομπρέλα, την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής και την υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών στον άνθρωπο και στην κτηνοτροφία.
Το ECDC εκφράζει αυτή την πολιτική της Ε.Ε με τις δράσεις που υλοποιεί (http://www.ecdc.europa.eu/en/healthtopics/antimicrobial_resistance/Pages/index.aspx).Η EAAD (http://www.ecdc.europa.eu/en/eaad/Pages/Home.aspx) εντάσσεται σε αυτήν ακριβώς την προσπάθεια ευαισθητοποίησης και συνεργασίας των ευρωπαϊκών χωρών, στην αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής. Σε όλες τις παραπάνω διεθνείς δράσεις, το Γραφείο Μικροβιακής Αντοχής του ΚΕΕΛΠΝΟ συμμετέχει ενεργά.
Επίσης, πολύ σημαντικές κινητοποιήσεις για τη χρήση των αντιβιοτικών σε διεθνές επίπεδο είναι η δράση της ReAct, με ηγετικό στέλεχος τον καθηγητή OttoCars. Ο συγκεκριμένος οργανισμός ιδρύθηκε επίσημα το 2006 με στόχο την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής από μια ολιστική θεώρηση λόγω των πολύ σοβαρών επιπτώσεών της, όχι μόνο στην ιατρική αλλά γενικότερα στο περιβάλλον. Η επικοινωνιακή δραστηριοποίηση της ReAct είναι πολύ γνωστή σε παγκόσμιο επίπεδο, με επίκεντρο τη χρήση των αντιβιοτικών στον άνθρωπο και στα ζώα. Στην ιστοσελίδα της μπορεί κανείς να βρει ό,τι νεότερο δημοσιεύεται σχετικά με θέματα για τη μικροβιακή αντοχή (http://www.reactgroup.org).
Με παρόμοια δράση, μία πρόσφατα (2014) ιδρυθείσα επιστημονική οργάνωση, η World Alliance Against Antimicrobial Resistance (WAAAR), από τον καθηγητή Jean Carlet, προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, αλλά και τις πολιτικές ηγεσίες στην αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής μέσα από την ορθή και υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών (https://www.efort.org/waaar). Επίσης, στην ιστοσελίδα της WAAAR δημοσιεύονται συνεχώς νέα σχετικά με δράσεις για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής σε διεθνές επίπεδο (http://www.ac2bmr.fr/index.php/en).
Το πρόσφατο νομοθετικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής και τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων
Το Υπουργείο Υγείας, μέσω της Δ/νσης Δημόσιας Υγείας και των συναρμόδιων Διευθύνσεων, μετά από εισήγηση του ΚΕΕΛΠΝΟ και σε συνεργασία με τον εν λόγω φορέα, επεξεργάστηκε το νέο θεσμικό πλαίσιο με στόχο την πρόληψη και τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων, και την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής.
Στο πλαίσιο αυτό, ισχύουν το άρθρο 21 του Ν. 4208/2013 (ΦΕΚ 252 τ. Α΄), «Ρυθμίσεις Υπουργείου Υγείας και άλλες διατάξεις» και η υπ’ αρ. Υ1.Γ.Π.114971/14 (ΦΕΚ 388 τ. Β΄) υπουργική απόφαση «Μέτρα, όροι και διαδικασίες για την πρόληψη και τον έλεγχο των λοιμώξεων που συνδέονται με τη νοσηλεία των ασθενών στους Χώρους Παροχής Υγείας».
Οι διατάξεις των ανωτέρω θεσμικών ρυθμίσεων βασίζονται στα διαθέσιμα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, αλλά και στις αρχές της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας, και ορίζουν τα ακόλουθα για κάθε ιδιωτική και δημόσια νοσηλευτική μονάδα της χώρας:
1. Μέτρα, όρους και διαδικασίες για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής και την πρόληψη, καθώς και τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων, που αναπτύσσονται σε άξονες στρατηγικών στόχων και ενσωματώνονται στον «Εσωτερικό Κανονισμό Πρόληψης και Ελέγχου Λοιμώξεων που συνδέονται με τη νοσηλεία των ασθενών σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας».
2. Ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες επίτευξης των στόχων, κυριότεροι των οποίων είναι η επίπτωση των βακτηριαιμιών από πολυανθεκτικά παθογόνα, τα επίπεδα μικροβιακής αντοχής, η κατανάλωση των αντιβιοτικών, η συμμόρφωση των επαγγελματιών υγείας στην εφαρμογή των μέτρων πρόληψης και ελέγχου.
3. Την εκπόνηση σε ετήσια βάση επιχειρησιακού σχεδίου δράσης για την υλοποίηση της εν λόγω στρατηγικής, όπου αναφέρονται οι στόχοι, οι δράσεις, οι αναγκαίοι πόροι, το χρονοδιάγραμμα, το εμπλεκόμενο ανθρώπινο προσωπικό, η τιμή στόχος για κάθε δείκτη ελέγχου λοιμώξεων που περιγράφεται στην παρούσα, με σκοπό τη βελτίωση των τιμών των δεικτών.
4. Τη συγκρότηση σε κάθε νοσηλευτική μονάδα θεσμικών οργάνων υπεύθυνων για τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων και τη χρήση των αντιβιοτικών, που είναι οι Επιτροπές Νοσοκομειακών Λοιμώξεων (ΕΝΛ) και οι Ομάδες Επιτήρησης Κατανάλωσης και Ορθολογικής Χρήσης Αντιβιοτικών (ΟΕΚΟΧΑ).
5. Την αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της διοίκησης των μονάδων παροχής υγείας στην πρόληψη και τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων, καθώς και στην αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής, με βάση την εξέλιξη των δεικτών στο χρόνο.
| Ενδεικτική Βιβλιογραφία |
|
Φλώρα Κοντοπίδου, Υπεύθυνη Γραφείου Μικροβιακής Αντοχής, ΚΕΕΛΠΝΟ
Γεώργιος Σαρόγλου, Ομ. Καθηγητής Παθολογίας/Λοιμώξεων, ΕΚΠΑ
Φωφώ Καλύβα, Προϊσταμένη του Τμήματος Μεταδοτικών και Μη Μεταδοτικών Νοσημάτων της Δ/νσης Δημόσιας Υγείας, Υπουργείο Υγείας
