ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α. ΠΕΠΠΑΣ.O ΜΠΕΤΟΒΕΝ ΚΑΙ OI ΘΕΡΑΠΟΝΤΕΣ ΙΑΤΡΟΙ TOY

Αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς σε οποιονδήποτε ασχολείται, έστω και ελάχιστα, ή απήλαυσε, έστω και μόνο λίγες φορές, κλασσική μουσική το όνομα του Μπετόβεν.

Η μουσική του και το όνομά του αυτόματα δημιουργούν συναισθήματα ευγνωμοσύνης σε όλη την ανθρωπότητα, ανάμεσά τους και στους γιατρούς. Οι γιατροί της εποχής του, όμως, που είχαν την τύχη ή την ατυχία να γνωρίσουν τον Μπετόβεν σαν ασθενή, δοκίμασαν και άλλα συναισθήματα εκτός από τον θαυμασμό.

Η σχέση του Μπετόβεν (1770-1828) με τους ιατρούς του δεν ήταν πάντοτε η καλύτερη δυνατή, καθώς η έμφυτη επαναστατικότητα του καλλιτέχνη σε κάθε μορφή αυθεντίας, η έντονη εκ μέρους του δυσπιστία στην αποτελεσματικότητα κάθε συνιστώμενης αγωγής,  συνδυαζόμενη με την καχυποψία του και το γεγονός ότι απέδιδε την κώφωσή του (ή τουλάχιστον την επιδείνωσή της) σε «ανεπαρκείς και αγνοούντες ιατρούς» (δικά του λόγια, γραμμένα στην επιστολή του 1802 που έμεινε γνωστή σαν «Διαθήκη του Χάϊλιγκενσταντ» [1] ) καθώς και τέλος η συχνή χρήση από τον Μπετόβεν ιδιαίτερα προσβλητικών χαρακτηρισμών έθεταν την σχέση αυτή σε συχνή δοκιμασία.

O πρώτος θεράπων ιατρός, με την πραγματική σημασία της λέξης, που αναφέρεται στην βιογραφία του Μπετόβεν είναι ο προσωπικός του φίλος Dr Franz Gerhard Wegeler. Γιός Αλσατού αστού, παιδικός φίλος του Μπετόβεν, καθώς η γνωριμία τους αρχίζει από το 1784 στην Μπόν, σπούδασε ιατρική και έγινε ένας από τους πιο διακεκριμένους γιατρούς της εποχής του, με κύριες διακρίσεις την θέση του Καθηγητή της Μαιευτικής το 1799, την θέση του Πρύτανη στο Πανεπιστήμιο της Μπόν [2] αλλά πάνω από όλα μία μεγάλη φιλία με τον Μπετόβεν όπως προκύπτει από μία μακρά αλληλογραφία μέχρι τον θάνατο του συνθέτη, όπου τα προβλήματα υγείας ελάχιστη μόνο θέση κατέχουν. Η πρώτη αναφορά των προβλημάτων ακοής γίνεται σε επιστολή προς τον Wegeler από την Βιέννη με ημερομηνία 29 Ιουνίου 1801, και η περιγραφή των συμπτωμάτων (εμβοές, απώλεια στην ακοή των υψηλής συχνότητας τόνων) καταδεικνύει την άποψη της νευροαισθητικού τύπου κώφωσης, συνοδευόμενη από τον χαρακτηρισμό «γάϊδαρο» σε κάποιο γιατρό που του συνέστησε ψυχρά λουτρά για τα ενοχλήματα αυτά. Ο Μπετόβεν επανέρχεται στο θέμα σε επιστολή της  16ης Νοεμβρίου του ιδιου έτους με την εμπιστοσύνη του εμφανή από τα πρώτα λόγια «όσο λίγο κι αν θέλω να συζητήσω τέτοια θέματα, προτιμώ να το κάνω με σένα παρά με οποιονδήποτε άλλο» και παραθέτει την αγωγή που του συνέστησε ο ιατρός Vering, χωρίς πάντως άλλους χαρακτηρισμούς! ]1. 2] Ο ίδιος ο Wegeler έγραψε και εξέδωσε τις αναμνήσεις, σημειώσεις και επιστολές του και αυτό απετέλεσε ένα πολύτιμο και, κυρίως αξιόπιστο και έγκυρο, βοήθημα στην δομή της ογκώδους Μπετοβενικής βιογραφίας. [3]

Από τους 15 περίπου διακεκριμένους ιατρούς της εποχής στην Βιέννη όπου κατά καιρούς απευθύνθηκε ο Μπετόβεν πρέπει κυρίως να αναφερθούν οι Johann Peter Frank, ο Jakob, Ritter (ιππότης) von Staudenheimer, ο Giovanni Malfatti, ο Braunhofer και ο Andreas Wawruch που αντιμετώπισε την τελευταία κρίση του Τιτάνα, και που τον παρακολούθησε ιατρικά στην πορεία του προς την Αθανασία το 1827.

Ο Johann Peter Frank, ήταν διάσημος παθολόγος της εποχής του και θεωρείται στην ιατρική ιστορία σαν ο πατέρας της προληπτικής ιατρικής. Υπήρξε φίλος του Μπετόβεν, ήταν καθηγητής του πανεπιστημίου και διευθυντής του Γενικού Νοσοκομείου της Βιέννης, μένοντας πολύ κοντά σε αυτό στον αριθμό 20 της Alserstrasse, στην οποία ήταν και μία-από τις πολυάριθμες, πάνω από 60- κατοικίες στην οποία έμεινε ο Μπετόβεν. Καθώς ο γιατρός ήταν μεγάλος θαυμαστής της μουσικής, οπως και ο γιός του Dr Joseph von Frank, του οποίου μάλιστα τις ερασιτεχνικές συνθέσεις διόρθωνε ο Μπετόβεν,  η σχέση τους υπήρξε αρκετά καλή, αλλά ήταν ήδη πολύ μεγάλης ηλικίας από την αρχή της γνωριμίας τους και πέθανε πολύ πριν τον Μπετόβεν. [2]

O Jakob Staudenheim, [Ritter (ιππότης) von Staudenheimer] που υπήρξε θεράπων του Μπετόβεν περιοδικά, κατά τα έτη 1816-20, για προβλήματα κωλικοειδών αλγών και εντερικών διαταραχών, επέμενε σε αυστηρη συμμόρφωση των οδηγιών και των ιατρικών του συνταγών. Αυταρχικός ευγενής, αυλικός ιατρός του Αυτοκράτορα Ιωσήφ του Δεύτερου, δεν ήταν συνηθισμένος στην αμφισβήτηση της αυθεντίας του, κάτι που ο Μπετόβεν δεν ήταν ιδιαίτερα πρόθυμος να πράττει πάντοτε, ιδίως όταν δεν εύρισκε την απαιτούμενη ανακούφιση. Δεν πρέπει βεβαια να λησμονηθεί πόσο πενιχρές ήταν οι φαρμακευτικές επιλογές της εποχής [2, 4, 5]

O Giovanni Malfatti (ή Johann Malfatti, κατά την γερμανική γραφή του ονόματός του), ιδρυτικό μέλος της Ιατρικής Εταιρείας της Βιέννης, γνωρίστηκε με τον Μπετόβεν στα 1806 και ήταν θεράπων ιατρός του από το 1808 μετά τον θάνατο του Dr Schmidt. Στα 1811 εμφανίζεται να συνιστά λουτρά στο Teplitz σαν αγωγή σε χρόνιο πρόβλημα κεφαλαλγιών (οι οποίες μάλλον ήταν αποτ’ελεσμα χρονίας παγκολπίτιδας), αλλά παρά την φιλία και τον απεριόριστο θαυμασμό απομακρύνθηκε το 1816 μετά από διαφωνία (και αρκετές προσβολές), έμελλε όμως να επανεμφανισθεί ιατρικά, λίγο πριν το τέλος [2]

Ο Dr Anton Braunhofer, Καθηγητής της Γενικής Φυσικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης γνωρίζεται, και αναλαμβάνει ιατρικά τον Μπετόβεν το έτος 1820. Η σχέση τους αρχίζει εξαιρετικά και ο συνθέτης του αφιερώνει την φωνητική σύνθεση “Abendlied, untern gestirnen Himmel”. Στα τετράδια συνομιλιών του Μπετόβεν υπάρχουν σαφείς οι οδηγίες του, όταν ο Μπετόβεν τον καλεί στις 18 Απριλίου 1825 για «φλεγμονή των εντέρων» (αφού ο Staudenheim δεν ανταποκρίνεται στην πρόσκληση της κατ’οίκον επίσκεψης) «όχι κρασί, όχι καφές, όχι μπαχαρικά οιουδήποτε είδους» «Ένα νόσημα δεν εξαφανίζεται σε μία ημέρα. Δεν θα σας ενοχλήσω για πολύ με φάρμακα, αλλά πρέπει να συμμορφωθείτε με την διαιτα, και όχι να πεινάσετε από αυτή»  Η αγωγή αποδίδει και ένα μήνα μετά ο Μπετόβεν είναι σε θέση να εργαστεί και να απευθύνει την 13η Μαϊου στον γιατρό του επιστολή με ασυνήθιστα έντονη έκφραση ευγνωμοσύνης αλλά και χιούμορ [1, 2. 4]

Τελευταίος γιατρός που θα αναλάβει τον Μπετόβεν μελλει να είναι ο Dr Andreas Wawruch (1771-1842) Τσέχος, γεννημένος στο Nemtschutz της Μοραβίας. Αρχικά σπούδασε θεολογία, αλλά πριν την χειροτονία του ήλθε στην Βιέννη και αποφάσισε να σπουδάσει Ιατρική. Εγινε βοηθός–και γαμπρός- του Καθηγητού Hildenbrand, Διευθυντή του Γενικού Νοσοκομείου της Βιέννης, μετέπειτα γίνεται ο ίδιος Καθηγητης Γενικής Παθολογίας και Φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πράγας και επανέρχεται στην Βιέννη σαν Καθηγητής Παθολογίας και διευθυντης των παθολογικών κλινικών στο νοσοκομείο της Βιέννης. Ηταν επίσης φιλόμουσος και ερασιτέχνης βιολοντσελλίστας. Όταν ο Μπετόβεν γυρίζει από το Gneixendorf στην Βιέννη στις 2 Δεκεμβρίου 1826, με πυρετό, βήχα, πλευρωδυνία, αιμόπτυση και οίδημα των κάτω άκρων στέλνει επιστολή στον Braunhofer, που όμως δεν έρχεται λόγω μεγάλης απόστασης. Ο Staudenheim που καλείται μετά, υπόσχεται να ελθει, αλλά δεν το πράττει. Ετσι καλείται ο Wawruch που συστήνεται με σεβασμό στο τετράδιο συνομιλιών του συνθέτη «Καποιος που σέβεται μέγιστα το όνομά σας και θα κάνει ο,τι δυνατόν για να σας δώσει μία ταχεία ανάρρωση-Καθηγ.Wawruch” Παρά το ότι η αντιμετώπιση της αρχικής νόσου, πιθανότατα πνευμονίας, με αντιπυρετικά (αμυγδαλέλαιο και ελιξήριο από σαλέπι) είναι επιτυχής, η περαιτέρω πορεία είναι επιδείνωση που σύμφωνα με όλα τα γραφόμενα (και μεγάλης αξίας είναι η ίδια η καταγραφή της τελικής νόσου από τον Wawruch) ήταν αποτέλεσμα ρήξη αντιρρόπησης ηπατικής κίρρωσης [2, 3, 4, 5, 6, 7] Eμφανίζεται ίκτερος και ασκιτική συλλογή. Παρά την ορθή αντιμετώπισή του από τον Wawruch, ο Μπετόβεν δεν είναι και πολύ ικανοποιημένος και η έκφραση “γάϊδαρος” δεν αργεί να επαναληφθεί όταν ο γιατρός εμφανίζεται για επίσκεψη. Η παρακέντηση του ασκίτη που γίνεται πρώτη φορα την 20η Δεκεμβρίου από τον Dr Johann Seibert  διευθυντή της χειρουργικής κλινικής  (Primarwundartzt) στο Allgemeines Krankhaus αποδίδει 11 λίτρα από αχυρόχρουν υγρό και ανακουφίζει ιδιαίτερα τον ασθενή, βελτιώνοντας την διάθεσή του Μπετόβεν που παρομοιάζει τον γιατρό με τον Μωυσή που τρυπάει τον βράχο.[2] Η κίρρωση όμως δεν θα ελεγχθεί, η επανασυλλογή είναι ταχεία και θα χρειασθούν άλλες 4 παρακεντήσεις, Κύριος θεράπων ιατρός είναι πάντα ο Wawruch, με ιατρική ορθότητα, συνέπεια και σεβασμό, αλλά θα τον δεί ιατρικά και ο Malfatti, η αγωγή του οποίου (αραιό διάλυμα κρασιού με σιρόπι) δεν είναι μάλλον ορθή, αλλά γίνεται πολύ πιο ευπρόσδεκτη από τον Μπετόβεν. Η επιδείνωση είναι συνεχής και ο Μπετόβεν θα καταλήξει, μέσα σε μία τρομερή χιονοθύελλα, στις 26 Μαρτίου του 1827, λίγο πριν τις 6 το απόγευμα.

Η νεκροτομή θα γίνει την μεθεπομένη από τον Dr Johann Wagner και με βοηθό ένα από τα πλέον διάσημα ονόματα της Παθολογικής Ανατομικής, τον Carl von Rokitansky (1804-1878). To ονομά του φέρουν οι κόλποι της χοληδόχου κύστης. Στην διάρκεια της μακρόχρονης επιστημονικής του σταδιοδρομίας ο Rokitansky πραγματοποίησε 59.786 νεκροτομές  Η πρώτη από αυτό τον μακρό κατάλογο, αφορούσε σε μία από τις μεγαλύτερες μορφές της ανθρωπότητας. Τον Ludwig van Beethoven. [2, 4, 8]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Anderson E. The letters of Beethoven McMillan, London, 1961
Thayer’s Life of Beethoven Rev and Ed by E.Forbes, Princeton University Press, Princeton NJ, 1979
Wegeler F, Ries F Biographisches Notizen uber Ludwig van Beethoven (transl English: Remembering Beethoven. London, A.Deutsch, 1988)
London SJ Beethoven: case report of a Titan’s last crisis Arch Intern Med 1964; 113: 442-8
Larkin E Beethoven’s illness; a likely diagnosis Proc Royal Soc Med 1971; 64: 493-6
Wawruch A Aertliche Rucklick auf Ludwig van Beethovens letzte Lebensepoche Wiener Zeitschrift 30 April 1842
Landsberger M Beethoven’s medical history from a physician’s viewpoint N Y Stat J of Med 1978; 676-9
Ch Singer & E.Answorth-Underwood A short history of medicine (2nd ed) Oxford University Press, London, 1962

ΘΕΟΔΩΡΟΣ Α.ΠΕΠΠΑΣ

ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ-ΛΟΙΜΩΞΙΟΛΟΓΟΣ

ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α΄ EΣΥ

ΓΕΝ.ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΝΙΚΑΙΑΣ-ΠΕΙΡΑΙΑ

Ι.Χρυσοστόμου 24

171 22    Ν.Σμύρνη

Τηλ: 2109354316, 2104253174

Fax: 210-4916484

e-mail: stipapas@hellasnet.gr

Περιοδικό Αρκάδων Υγεία 2003