ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Λ. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΠΑΡ’ ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ
Μιαούλη 33, Πάτρα, ΤΚ 262 22
τηλ. 2610- 314.085, φαξ 2610-314.470.
κιν. 6974-45.66.51
e-mail: v-anton@otenet.gr
Πάτρα, 7 Σεπτεμβρίου 2011.
Προς το
Διοικητικό Συμβούλιο
του Ιατρικού Συλλόγου Πατρών,
Ενταύθα.
—————
ΘΕΜΑ: Δυνατότητα ιατρού να διατηρεί στην ίδια ή σε διαφορετικές περιοχές της χώρας περισσότερα του ενός ιατρεία..
ΣΧΕΤ.: α) Το αριθ. 7152/4-8-2011 έγγραφό σας. β) Το από 29-7-2011 (αριθ. πρωτ. ΙΣΠ 6995/27-7-2011) έγγραφο της Διοίκησης ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.
—————
Αξιότιμοι Κύριοι,
Επί του ανωτέρω θέματος σας γνωρίζω τα εξής:
Α.
1.- Σύμφωνα με το άρθρο 17 του ν. 1565/39 «Περί Κώδικος ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος», ο ιατρός δεν μπορεί να διατηρεί περισσότερα του ενός ιατρεία (με εξαίρεση εξωτερικά ιατρεία κλινικών).
2.- Στο άρθρο 7 του νέου Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (ν. 3418/2005, ΦΕΚ Α΄ 287) υπό την κεφαλίδα «Τόπος άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος» ορίζονται τα παρακάτω:
«1. Ο ιατρός ασκεί τα καθήκοντά του στην περιφέρεια του ιατρικού συλλόγου στον οποίο έχει εγγραφεί και στη διεύθυνση που έχει δηλώσει. Απαγορεύεται στον ιατρό να διατηρεί περισσότερα του ενός ιατρεία ή εργαστήρια είτε ατομικά είτε σε συνεργασία με άλλον συνάδελφό του ή με τη μορφή ιατρικής εταιρείας. 2. Επιτρέπεται η προσφορά ιατρικών υπηρεσιών στην περιφέρεια άλλου ιατρικού συλλόγου, όταν υπάρχει άμεσος κίνδυνος της ζωής ή της υγείας ασθενή ή όταν ο ιατρός καλείται να συμμετάσχει σε ιατρικό συμβούλιο, μετά από πρόσκληση του θεράποντος ιατρού ή του ίδιου του ασθενή ή, σε περίπτωση αδυναμίας αυτού, των οικείων του, σύμφωνα με τη διαδικασία που αναφέρεται στο άρθρο 22. 3. Απαγορεύεται η πλανοδιακή άσκηση της ιατρικής. Επιτρέπονται οι τακτικές επισκέψεις για την παροχή ιατρικής συνδρομής μετά από άδεια του διοικητικού συμβουλίου του κατά τόπο αρμόδιου ιατρικού συλλόγου. 4. Επιτρέπεται η παροχή ιατρικής φροντίδας ή η συγκέντρωση επιστημονικών στοιχείων, καθώς και η υλοποίηση προγραμμάτων προληπτικής ιατρικής ή άλλων προγραμμάτων κοινωνικού ή φιλανθρωπικού χαρακτήρα από ιατρικούς ή άλλους φορείς του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα, μετά από έγγραφη έγκριση του οικείου τοπικού ιατρικού συλλόγου, στην οποία ορίζεται ο χώρος, ο χρόνος και ο τρόπος παροχής αυτών των υπηρεσιών».
Σημειώνεται ότι με την § 1 του άρθρου 29 του νόμου 3996/2011 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α΄ 170 την 5-8-2011, προστέθηκε § 5 στο άρθρο 7 του Κώδικα σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η προσφορά ιατρικών υπηρεσιών από ειδικευμένους ιατρούς εργασίας στην περιφέρεια άλλων ιατρικών συλλόγων χωρίς άδεια των συλλόγων αυτών.
3.- Κατ’ εξουσιοδότηση της διατάξεως του άρθρου 13 § 2 του ν. 2071/92 όπως ίσχυε, εκδόθηκε το Προεδρικό Διάταγμα 84/2001 για την ίδρυση και λειτουργία φορέων παροχής υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ), στην έννοια των οποίων, κατά τις γενικές διατάξεις του Π. Δ., περιλαμβάνονται και τα ιδιωτικά ιατρεία, το άρθρο 14 § 2 περίπτωση δ΄ του οποίου ορίζει ότι:
«2. Aπαγορεύεται και συνεπάγεται την άμεση και οριστική διακοπή της λειτουργίας της Μονάδας παροχής υπηρεσιών Π.Φ.Υ.: ….. δ. Η δημιουργία παραρτημάτων στην ίδια ή σε διάφορες περιοχές της χώρας …»
Η διάταξη αυτή ακυρώθηκε βέβαια από την υπ’ αριθ. 252/2008 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας ως κειμένη εκτός της νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως, πλην όμως, μετά από διάφορες ρυθμίσεις που μεσολάβησαν, στις 11-5-2010 δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α΄ 66 ο νόμος 3846/2010, με το άρθρο 28 του οποίου αντικαταστάθηκε η εξουσιοδοτική διάταξη του άρθρου 13 του νόμου 2071/92 και ορίστηκαν μεταξύ άλλων τα παρακάτω:
«1. Η ιατρική και οδοντιατρική πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας του ιδιωτικού τομέα παρέχεται από τους εξής φορείς: α. Ιδιωτικά ιατρεία και οδοντιατρεία, β. Ιδιωτικά πολυιατρεία …………… 2.Η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας των παραπάνω φορέων παροχής ιατρικών και οδοντιατρικών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας χορηγείται σε: α. Φυσικά πρόσωπα ιατρούς ή οδοντιάτρους.…………… 4. Οι δικαιούχοι της παραγράφου 2 του παρόντος άρθρου δεν επιτρέπεται να κατέχουν πέραν της μίας άδειας ίδρυσης και λειτουργίας φορέα παροχής υπηρεσιών Π.Φ.Υ. και δεν επιτρέπεται να συστήσουν παραρτήματα για την παροχή υπηρεσιών Π.Φ.Υ. ούτε να λειτουργούν σε μη συνεχόμενα κτίρια. ……………… 7. Με προεδρικό διάταγμα μπορεί να ρυθμιστούν οι ειδικότερες προϋποθέσεις, όροι και προδιαγραφές αδειοδότησης και λειτουργίας των φορέων Π.Φ.Υ. του παρόντος άρθρου. Με το ίδιο ή άλλο προεδρικό διάταγμα μπορεί να ορισθούν κριτήρια και περιορισμοί, που άπτονται της προστασίας της δημόσιας υγείας και του δημοσίου συμφέροντος, καθώς και να ρυθμιστούν ζητήματα που σχετίζονται με τη νομική μορφή, τον τρόπο λειτουργίας, διοίκησης και διαχείρισης των φορέων Π.Φ.Υ. ακόμα και κατά τροποποίηση των υφιστάμενων διατάξεων εν γένει για τα νομικά πρόσωπα του Εμπορικού και του Αστικού Δικαίου και να καθοριστούν μεταβατικές ρυθμίσεις για τους κατά τη δημοσίευση του παρόντος νόμου υφιστάμενους φορείς Π.Φ.Υ., καθώς και ο χρόνος και τα ειδικότερα ζητήματα που αναφέρονται στην προσαρμογή τους στις νέες ρυθμίσεις. 8. Μέχρι την έκδοση του ανωτέρω προεδρικού διατάγματος για τους φορείς της παραγράφου 1 ισχύουν οι διατάξεις του π.δ. 84/2001 (ΦΕΚ 70 Α`) κατά το μέρος που δεν έρχονται σε αντίθεση με τις διατάξεις του παρόντος. 9. Οι ήδη λειτουργούντες φορείς Π.Φ.Υ. της παραγράφου 1 οφείλουν να προσαρμοστούν στις διατάξεις του παρόντος σε αποκλειστική προθεσμία δεκαοκτώ (18) μηνών από της δημοσιεύσεως του.»
Β.
Σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις, οι οποίες, σημειωτέον, δεν έχουν τροποποιηθεί ή καταργηθεί μέχρι σήμερα, όπως προκύπτει από έρευνα που πραγματοποίησα στην βάση νομικών πληροφοριών «ΝΟΜΟΣ», σαφώς ο ιατρός δεν επιτρέπεται να διατηρεί περισσότερα του ενός ιατρεία στην ίδια ή σε διαφορετικές περιοχές της επικράτειας, ούτε κάν να εκτελεί ιατρικές πράξεις σε περιοχή εκτός της περιφέρειας του Συλλόγου στον οποίο ανήκει, εκτός αν λάβει σχετική άδεια από τον Σύλλογο στην περιφέρεια του οποίου πρόκειται να τελέσει ιατρικές πράξεις, υποχρέωση από την οποία με την τελευταία τροποποίηση του Κώδικα Δεοντολογίας απαλλάσσονται μόνον οι ειδικευμένοι ιατροί εργασίας.
Τίθεται όμως ζήτημα κατά πόσον οι παραπάνω διατάξεις θεωρούνται καταργηθείσες από τις πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις που αφορούν στην απελευθέρωση των επαγγελμάτων και υπηρεσιών στην χώρα μας, κατ’ εφαρμογή της γνωστής Οδηγίας «Bolkestein» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή της Οδηγίας 123/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Η ανωτέρω Οδηγία, σύμφωνα με ρητή διάταξη αυτής, έπρεπε να καταστεί εσωτερικό δίκαιο της χώρας μας το αργότερο ως 29-12-2009 (άρθρο 1ο της Οδηγίας).
Σε συμμόρφωση δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α΄ 63 στις 3-5-2010 ο νόμος 3844/2010, ο οποίος μετέφερε την παραπάνω Οδηγία στο Εσωτερικό Ελληνικό Δίκαιο. Έχουν μεταφερθεί αυτούσιες οι διατάξεις των άρθρων της Οδηγίας, συγκεκριμένα δε στα άρθρα 15 και 16 του νόμου ορίζεται ότι αίρεται κάθε περιορισμός στην ελεύθερη εγκατάσταση υπηρεσιών με την μορφή, μεταξύ άλλων, υποχρέωσης εγγραφής σε συγκεκριμένο επαγγελματικό φορέα ή θέσπισης τοπικών περιορισμών.
Πλην όμως στο άρθρο 17, που αποτελεί μεταφορά του άρθρου 16 της Οδηγίας, ρητώς ορίζεται ότι κάθε Κράτος Μέλος έχει δικαίωμα να εισάγει συγκεκριμένες προϋποθέσεις και περιορισμούς («απαιτήσεις» κατά τον ορισμό του νόμου και της Οδηγίας) για την άσκηση της δραστηριότητας εφόσον επιβάλλονται από «αναγκαιότητα» συνιστάμενη, μεταξύ άλλων, σε λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας (διάταξη άρθρου 17 § 2 περίπτωση β΄ και § 4 του νόμου, οράτε και αντίστοιχες διατάξεις του άρθρου 16 της Οδηγίας).
Αλλά, ακριβώς σε προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος και της δημόσιας υγείας αποβλέπουν οι υφιστάμενοι περιορισμοί και απαγορεύσεις που προβλέπονται από τον Κώδικα Δεοντολογίας και τις λοιπές διατάξεις που εκθέτω ανωτέρω στην ενότητα Α υπό (3), ενώ άλλωστε και το Σύνταγμα της Ελλάδος στην § 3 του άρθρου 21 θεσπίζει υποχρέωση του Κράτους να μεριμνά για την δημόσια υγεία. Έχει δε κριθεί νομολογιακά ότι οι εν λόγω περιορισμοί δεν προσκρούουν σε καμία συνταγματική διάταξη, ειδικότερα δε στο άρθρο 5 § 1, που κατοχυρώνει την ελεύθερη επαγγελματική δραστηριότητα (πρβλ. αποφάσεις Συμβουλίου της Επικρατείας 257/2005, 1678/2002, 413/1993, 789/1991, 1903/1989, 2368/1988 κ.ά.) ούτε στις σχετικές με τις κοινοτικές ελευθερίες διατάξεις της Συνθήκης περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ειδικότερα δε στις διατάξεις των άρθρων 39 (πρώην 48) και 43 (πρώην 52) της Συνθήκης περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, που αναφέρονται στην ελευθερία κυκλοφορίας και εγκατάστασης των εργαζομένων υπηκόων κράτους -μέλους της Ευρωπαϊκής Ενώσεως στην επικράτεια οποιουδήποτε άλλου κράτους μέλους (οράτε αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας 4938/95 Ολομ., 1792/97 Ολομ., 1014/99, 4751/98, 1958/2000 Ολομ., 2287/2001, 209/2002, 224/2002, αλλά και αποφάσεις του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) α) της 15.5.2003, C-300/01, Salzmann, β) της 2.7.1998, C-225-227/95, Καπασακάλης, γ) της 5.6.1997, C-64-65/96, Uecker και Jacquet, δ) της 16.1.1997, C-134/95, USSL).
Πρέπει δε να σημειωθεί εδώ ότι, με ρητή διάταξη της § 22 του Δεύτερου άρθρου η Οδηγία αποδέχεται εξαίρεση από την εφαρμογή της όσον αφορά τα επαγγέλματα υγείας.
Έτσι, με δεδομένο ότι ο νόμος 3846/2010 που αναφέρθηκε στην ενότητα Α της παρούσας υπ’ αριθ. 3 επανέφερε σε ισχύ το Π. Δ. 84/2001 και επιπλέον ρητώς απαγόρευσε την ίδρυση παραρτημάτων και την έκδοση περισσοτέρων της μίας αδειών, δημοσιεύθηκε δε στις 11 Μαΐου 2010, δηλαδή μεταγενέστερα από το νόμο 3844/2011, είναι σαφές ότι μέχρι τότε τουλάχιστον διατηρήθηκαν οι περιορισμοί στην άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος που είχαν εισαγάγει οι διατάξεις του Κώδικα ασκήσεως ιατρικού επαγγέλματος και του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας.
Γ.
Στις 2 Μαρτίου 2011 δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α΄ 32 ο νόμος 3919/2011, που στην § 1 του άρθρου 2 ρητώς αναφέρει ότι καταργούνται από της ισχύος του (4 μήνες μετά την δημοσίευση, ήτοι από 3-7-2011) οι υφιστάμενοι περιορισμοί στην πρόσβαση και στην άσκηση επαγγελμάτων, και στην § 2 ορίζει ρητώς ότι ως τέτοιος καταργούμενος περιορισμός θεωρείται, μεταξύ άλλων, η απαγόρευση άσκησης του επαγγέλματος εκτός από ορισμένο γεωγραφικό διαμέρισμα. Προβλέφθηκε δε ότι με Προεδρικό Διάταγμα εκδιδόμενο εντός 4 μηνών από την δημοσίευση (δηλαδή ως 3-7-2011) θα μπορούσαν κάποια επαγγέλματα να εξαιρεθούν της άρσης των περιορισμών.
Σημειώνεται ότι με την § 21 του άρθρου 66 του νόμου 3984/2011 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α΄ 150 της 27-6-2011 οι παραπάνω προθεσμίες παρατάθηκαν προσωρινά μέχρι 15-9-2011 για τα επαγγέλματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, πλην όμως με την διάταξη της § 10 του άρθρου 24 του νόμου 4002/2011 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α΄ 180 της 22-8-2011 η παράταση καταργήθηκε και επανήλθε η αρχική ημερομηνία 3-7-2011.
Σημειώνεται πάντως ότι, ενώ με τον παραπάνω νόμο τροποποιήθηκαν κατά τρόπο ρητό και συγκεκριμένο (οράτε κεφάλαιο Β΄) οι διατάξεις της νομοθεσίας περί Δικηγόρων, Συμβολαιογράφων, Μηχανικών, Νομίμων Ελεγκτών (ορκωτών λογιστών κλπ.,) δεν συνέβη κάτι τέτοιο και με τις διατάξεις του Κώδικα Ασκήσεως Ιατρικού Επαγγέλματος ή του Κώδικα Δεοντολογίας. Αντίθετα, η διάταξη του τελευταίου εδαφίου της § 2 του άρθρου 1 του νόμου δεν αποκλείει την ύπαρξη περιορισμών, έστω και αν θεωρεί ότι οι σχετικές διατάξεις είναι στενώς ερμηνευτέες, ενώ επιπλέον και η κεφαλίδα του άρθρου 2 αναφέρεται στην άρση αδικαιολογήτων περιορισμών στην πρόσβαση και άσκηση σε επαγγέλματα – επομένως όχι κάθε περιορισμού. Όμως, η νομολογία τόσο του Συμβουλίου Επικρατείας, όσο και του ΔΕΚ που μνημονεύω ανωτέρω υπό Β, έχει κρίνει ότι οι περιορισμοί στην άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος είναι όχι μόνον δικαιολογημένοι, αλλά σκοπούν στην προαγωγή της δημόσιας υγείας, δεν έρχονται δε σε αντίθεση με καμία διάταξη του Συντάγματος ή της Ευρωπαϊκής Συνθήκης.
Επιπλέον, όπως εξέθεσα ανωτέρω υπό Α3, με την § 1 του άρθρου 29 του νόμου 3996/2011 προστέθηκε § 5 στο άρθρο 7 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας που αφορά ειδικά και μόνον τους ιατρούς εργασίας, χωρίς να θιγούν κατά τα άλλα οι λοιπές προϋποθέσεις και περιορισμοί του Κώδικα Δεοντολογίας, πράγμα το οποίο κατά την άποψή μου μπορεί να ερμηνευθεί προς την κατεύθυνση ότι οι προϋποθέσεις και περιορισμοί αυτοί εξακολουθούν να ισχύουν.
Δ.
Από τα παραπάνω προκύπτει κατά τη γνώμη μου ότι τίθεται ζήτημα ερμηνείας αν και κατά πόσον οι γενικές διατάξεις του νόμου 3919/2011 έχουν καταργήσει τις ειδικές και συγκεκριμένες διατάξεις για τις προϋποθέσεις και απαγορεύσεις του Κώδικα Ασκήσεως ιατρικού Επαγγέλματος και του Κώδικα Δεοντολογίας. Και τούτο διότι σύμφωνα με το άρθρο 2 του Αστικού Κώδικα, αλλά και Γενική Αρχή του Δικαίου, ο νόμος παύει να ισχύει εφόσον τον καταργεί άλλος μεταγενέστερος κανόνας δικαίου. Όπως όμως γίνεται παγίως δεκτό από τη νομολογία, νεώτερος γενικός κανόνας δικαίου δεν καταργεί προγενέστερο ειδικό κανόνα εκτός αν συνάγεται ότι ο νομοθέτης είχε πρόθεση να καταργήσει τον ειδικό κανόνα (οράτε αποφάσεις Αρείου Πάγου 413/2003 και 93/2000 δημοσιευμένες σε βάση ΝΟΜΟΣ, Ολομέλειας Αρείου Πάγου 310/1966 δημ. σε Νομικό Βήμα 1966 σελ. 882, Εφετείου Αθηνών 5461/2002 δημ. σε Νομικό Βήμα 2004 σελ. 1208, 13168/1988 δημοσιευμένη σε Ελ. Δικαιοσύνη 1990 σελ. 826, Εφετείου Λάρισας 528/1984 δημ. σε Νομικό Βήμα 1985 σελ. 482 κ. α.).
Σημειώνεται σε σχέση με τον ανωτέρω προβληματισμό ότι, περιέργως, στην αιτιολογική έκθεση και το προοίμιο του νόμου 3919/2011 δεν γίνεται καμία μνεία στην Οδηγία 123/2006, καίτοι προφανώς ο νόμος εκδόθηκε σε συμμόρφωση προς αυτή, αφού είχε ήδη καταστεί εσωτερικό ελληνικό δίκαιο με το νόμο 3844/2010.
Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ.
Κατόπιν όλων των ανωτέρω, προκύπτουν κατά την άποψή μου τα εξής σε σχέση με το εν θέματι ερώτημα της Διοίκησης ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, τα οποία και θα πρέπει να αποτελέσουν το περιεχόμενο της απάντησης του Συλλόγου:
α) Έως και 2-7-2011 ο ιατρός δεν ηδύνατο να διατηρεί περισσότερα του ενός ιατρεία στην ίδια ή σε διαφορετικές περιοχές της επικράτειας.
β) Το αν από 3-7-2011 και εφεξής διατηρείται ή όχι η συγκεκριμένη απαγόρευση, είναι θέμα ερμηνείας της νομοθεσίας που ισχύει για το ιατρικό επάγγελμα και την δημόσια υγεία γενικότερα, σε συνδυασμό με τις ισχύουσες διατάξεις, εσωτερικές και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περί απελευθέρωσης των επαγγελμάτων και υπηρεσιών.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σύμφωνα με το άρθρο 12 του β.δ/τος της 11-10 / 7-11-1957 περί ιατρικών Συλλόγων κλπ., οι Ιατρικοί Σύλλογοι αλληλογραφούν απευθείας με τις τοπικές αρχές, με τις κεντρικές όμως αρχές επικοινωνούν για ζητήματα γενικής φύσεως μόνον μέσω του ΠΙΣ. Επειδή το παρόν θέμα σαφώς αποτελεί ζήτημα γενικής φύσεως, η δε Διοίκηση ΙΚΑ-ΕΤΑΜ που σας απέστειλε το σχετ. (β) έγγραφο αποτελεί κεντρική Αρχή, θεωρώ ότι η όποια απάντηση του Συλλόγου ή / και η παρούσα γνωμοδότηση πρέπει να σταλεί μέσω του ΠΙΣ.-
Με τιμή
Ο γνωμοδοτών Δικηγόρος
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Λ. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΠΑΡ’ ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ κα ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΥ:
