Στις μέρες μας, τα παγκόσμια προγράμματα υγείας παραπαίουν στην κόψη του ξυραφιού. Η οικονομική κρίση και οι πολιτικές περιστολής του δανεισμού απειλούν τα πάντα, από τον έλεγχο της ελονοσίας και την αντιμετώπιση του AIDS μέχρι την κοινωνική συνοχή, καθώς οι ανισότητες πλέον πλήττουν το πιο κρίσιμο κομμάτι της ανθρώπινης υπόστασης: την υγεία.
Ο Έλληνας συρρίκνωσε τις οικογενειακές δαπάνες για την υγεία, σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, κατά 400 ευρώ το χρόνο, την ίδια στιγμή που τα προγράμματα λιτότητας επέβαλλαν τη σημαντική αύξηση της συμμετοχής των Ελλήνων στη χρηματοδότηση της υγείας
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Ελλάδα, στο όνομα της δημοσιονομικής εξυγίανσης, βιώνει μία ανθρωπιστική τραγωδία. Οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν, η χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό και την κοινωνική ασφάλιση συρρικνώθηκε και η αύξηση της συμμετοχής από το εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε.
«Η σκληρή λιτότητα και τα αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα έχουν επιπτώσεις και στην υγεία των πολιτών» αναφέρει ο Μάρτιν Μακί, καθηγητής Ευρωπαϊκής Δημόσιας Υγείας στο London School of Hygiene and Tropical Medicine και δεν έχει άδικο, καθώς οι ομοιότητες από μία σύγκριση των μοντέλων «εξυγίανσης» των προβληματικών οικονομιών, που έχουν εφαρμοστεί σύμφωνα με τις επιταγές του ΔΝΤ από την δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα, είναι εφιαλτικές.
Στο στόχαστρο του ΔΝΤ ανέκαθεν το δημόσιο σύστημα υγείας
Από την Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες του προβληματικού ευρωπαϊκού Νότου μέχρι τις χώρες της Λατινικής Αμερικής στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και από τις χώρες της Ν. Ασίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990 μέχρι την Ανατολική Ευρώπη της ίδιας δεκαετίας, παντού η κατάρρευση του δημόσιου συστήματος υγείας ήταν το πρωταρχικό μέλημα του ευαγούς αυτού οργανισμού.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε το διεθνές ιατρικό περιοδικό «Τhe Lancet», τα επαχθή μέτρα λιτότητας και οι αυξημένες περικοπές που επιβλήθηκαν με βίαιο τρόπο σε πολλές κοινωνικές ομάδες, έχουν επιδράσει με αρνητικό τρόπο στην υγεία των πολιτών, κυρίως στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που πλήττονται από την κρίση: την Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία.
Στην Ελλάδα η μείωση των δαπανών υγείας είναι δραματική. Οι δαπάνες των ελληνικών νοικοκυριών για την υγεία περιορίζονται με αυξανόμενους ρυθμούς. Σύμφωνα με την έρευνα των οικογενειακών προϋπολογισμών, το 2012 οι δαπάνες των ελληνικών νοικοκυριών για την υγεία ήταν μειωμένες κατά 8,6%, σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, δηλαδή κατά 120 ευρώ τον χρόνο (από 114 ευρώ τον μήνα σε 104 ευρώ).
Όμως η συρρίκνωση των μηνιαίων δαπανών για την υγεία είναι θεαματική, αν η σύγκριση γίνει με τα δεδομένα του 2009. Έτσι το μέσο ελληνικό νοικοκυριό, που το 2009 δαπανούσε περίπου 134 ευρώ τον μήνα για την υγεία, έφθασε το 2012 να δαπανά μόλις 104. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο Έλληνας συρρίκνωσε τις οικογενειακές δαπάνες για την υγεία, σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, κατά 400 ευρώ το χρόνο, την ίδια στιγμή που τα προγράμματα λιτότητας επέβαλλαν τη σημαντική αύξηση της συμμετοχής των Ελλήνων στη χρηματοδότηση της υγείας. Την ίδια στιγμή μάλιστα η ανισότητα ακόμα και στο στοιχειώδες δικαίωμα στην υγεία, χρόνο με τον χρόνο, ανοίγει ακόμα περισσότερο. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, οι μηνιαίες δαπάνες για την υγεία των ανθρώπων που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας είναι μόλις 25 ευρώ τον μήνα, έναντι 70 ευρώ των υπολοίπων (στοιχεία από την έρευνα των οικογενειακών προϋπολογισμών του 2012).
Μάλιστα, οικονομικοί αναλυτές της υγείας διατυπώνουν την εκτίμηση ότι η “ψαλίδα” χρόνο με τον χρόνο διευρύνεται ακόμα περισσότερο, καθώς η μείωση του διαθεσίμου εισοδήματος -μέσω των εισοδηματικών περικοπών και της αύξησης της φορολογίας- σε συνδυασμό με την αύξηση του κόστους, καθιστούν για εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες… προνόμιο την υγεία.
Διεθνής εμπειρία: Παντού τα ίδια
Οι συγκρίσεις με βάση τα στοιχεία που προέρχονται από τις χώρες οι οποίες τα τελευταία τριάντα χρόνια χτυπήθηκαν από την οικονομική κρίση και εφάρμοσαν τις συνταγές λιτότητας του ΔΝΤ είναι εφιαλτικές, όχι τόσο με την ομοιότητα που εμφανίζουν με το ελληνικό μοντέλο, όσο για το τι επιφυλάσσει το μέλλον για τους Έλληνες -όχι μόνο αυτούς που βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας, αλλά και για τη μεσαία τάξη.
Το σίγουρο είναι ότι το ελληνικό μοντέλο δεν είναι μοναδικό, καθώς οι “ελληνικές συνταγές” έχουν εφαρμοστεί με θρησκευτική ευλάβεια σε όλες τις περιπτώσεις κρατών που βρέθηκαν στα νύχια του ΔΝΤ και εξακολουθούν να επαναλαμβάνονται παρά τις ανθρωπιστικές κρίσεις που προκαλούν. Η μοναδική πρωτοτυπία του ελληνικού μοντέλου είναι ότι για πρώτη φορά το πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε χώρα της Ε.Ε.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, πολλές από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης υιοθέτησαν μια διαδικασία άμεσων και ταχύρρυθμων οικονομικών μεταρρυθμίσεων, η οποία έγινε γνωστή ως «θεραπεία – σοκ». Συνέπεια αυτής της στρατηγικής, ήταν η υποβάθμιση των υπηρεσιών υγείας και η χειροτέρευση του επιπέδου υγείας των πληθυσμών. Αποτέλεσμα: Στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, το προσδόκιμο επιβίωσης των ανδρών μεταξύ 1989 και 1994 μειώθηκε κατά τουλάχιστον 4 χρόνια, ενώ στη Ρωσία η πτώση έφτασε τα 6,8 χρόνια. Οι δείκτες θνησιμότητας από φυματίωση σε 21 κράτη της Ανατολικής Ευρώπης κατά την περίοδο 1991-2002 αυξήθηκαν περισσότερο (16%) σε αυτές τις χώρες που είχαν δανειακή σύμβαση με το ΔΝΤ σε σχέση με εκείνες που δεν είχαν τέτοια σύμβαση. Για κάθε χρόνο επιπλέον παραμονής στο ΔΝΤ, η θνησιμότητα από φυματίωση αυξάνονταν κατά 4,1% και για κάθε επιπλέον 1% ποσό δανείου από το ΔΝΤ η θνησιμότητα από φυματίωση αυξανόταν κατά 0,9%.
Η εμπλοκή του ΔΝΤ στην οικονομική κρίση των χωρών της ΝΑ Ασίας είχε ανάλογες επιπτώσεις. Στην Ινδονησία υπήρξε μείωση κατά 20% της κατά κεφαλήν δαπάνης υγείας και κατά 25% των δημόσιων δαπανών υγείας. Ανάλογες περικοπές των δαπανών για την υγεία έγιναν στην Κορέα, ενώ στην Ιαπωνία, το Χονγκ – Κόνγκ και την Κορέα σημειώθηκε αύξηση των αυτοκτονιών κατά 10.400 περιπτώσεις μεταξύ 1997-98. Εξαίρεση αποτέλεσε η Μαλαισία, η οποία δεν εφάρμοσε τις συμβουλές του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας για μείωση των δαπανών υγείας, με αποτέλεσμα να μην απαξιωθούν το σύστημα και το επίπεδο υγείας της όπως συνέβη στις άλλες χώρες.
Λατινική Αμερική: Η οικονομική κρίση κατεδάφισε το σύστημα υγείας
Στη Λατινική Αμερική η εμπειρία της Αργεντινής δείχνει ότι η οικονομική κρίση κατεδάφισε το σύστημα υγείας. Η συνολική κατά κεφαλήν δαπάνη υγείας μειώθηκε από 669 δολάρια το 1997 σε 242 δολάρια το 2002. Στο Μεξικό η κρίση της δεκαετίας του 1990, οδήγησε στον περιορισμό των δημόσιων δαπανών υγείας επηρεάζοντας αρνητικά τις κοινωνικές ομάδες που εξαρτώνται άμεσα από τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας. Το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση του ποσοστού θνησιμότητας κατά 5%-6% για τον πληθυσμό ηλικίας 60 ετών και άνω και κατά 7% για τα παιδιά ηλικίας 0-4 ετών.
Έρευνα που εξετάζει το σύνολο των χωρών που εφάρμοσαν τα προγράμματα του ΔΝΤ κατά την περίοδο 1980-1995 έδειξε ότι σε όλες τις χώρες οι προϋπολογισμοί υγείας συρρικνώθηκαν λόγω των περικοπών στις κρατικές δαπάνες, η ποιότητα των υπηρεσιών υγείας υποβαθμίστηκε, ενώ αυξήθηκε η συχνότητα εμφάνισης μεταδοτικών ασθενειών και γενικότερα χειροτέρευσε το επίπεδο υγείας των πληθυσμών.
Μια ακόμα έρευνα, που εστίασε στη “δράση” του ΔΝΤ στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, αποκάλυψε ότι πολιτικές που επέβαλε ήταν καταστροφικές για τον τομέα υγείας των χωρών αυτών. Οι πόροι από τις περικοπές στην υγεία χρησιμοποιήθηκαν για την αποπληρωμή των δανείων, με αποτέλεσμα την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών υγείας, που οδήγησε στον περιορισμό της πρόσβασης των φτωχών σε βασικές υπηρεσίες υγείας . Παράλληλα, μειώνοντας τους μισθούς των γιατρών συνέβαλλε στη μετανάστευση ιατρικού δυναμικού σε άλλες χώρες.
Η ελληνική εμπειρία: αύξηση μεταδοτικών νοσημάτων και μετανάστευσης του ιατρικού δυναμικού
Η ελληνική εμπειρία έχει αρχίσει να εμφανίζει πολλές ομοιότητες με εκείνες των χωρών που η οικονομική κρίση χτύπησε νωρίτερα. Ήδη, κατά την περίοδο της παρουσίας του ΔΝΤ, καταγράφηκε αύξηση των δεικτών που καταγράφουν τη δυναμική των μεταδοτικών νοσημάτων. Συγκεκριμένα υπήρξε αύξηση της θνησιμότητας από τον ιό της γρίπης, εξάπλωση του ιού του δυτικού Νείλου και εμφάνιση στελεχών μη εισαγόμενης ελονοσίας.
Η πιο ανησυχητική όμως εξέλιξη είναι η δραματική αύξηση των μολύνσεων από HIV στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Από 15 δηλωθέντα περιστατικά το 2010, φτάσαμε στα 260 το 2011, δηλαδή αύξηση 1.600%, και στα 522 το 2012, δηλαδή υπερδιπλασιασμός σε σχέση με το 2011. Έτσι οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών για πρώτη φορά στην Ελλάδα αποτελούν την πληθυσμιακή ομάδα με τον μεγαλύτερο αριθμό δηλώσεων μόλυνσης από HIV (44,2%).
Είναι ενδεικτικό ότι ο αριθμός των βελονών και των προφυλακτικών που διανέμονται από δημόσια προγράμματα πρόληψης δωρεάν σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών μειώθηκαν απότομα το 2010 κατά περίπου 31% σε σύγκριση με το 2009, δηλαδή λίγο πριν γίνει αισθητή η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων HIV. Επιπροσθέτως, τα προγράμματα ελέγχου των κουνουπιών που εφαρμόζονται από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας καθυστέρησαν να εφαρμοστούν το 2011 λόγω οικονομικών προβλημάτων.
Επίσης σημαντική ήταν η αύξηση του δάγγειου πυρετού, που επανεμφανίστηκε μετά από πολύ καιρό στη χώρα. «Πρόκειται για ασθένειες, οι οποίες δεν απαντώνται πλέον συχνά στην Ευρώπη» αναφέρει ο γενικός διευθυντής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Για την ασυνήθιστη αυτή έξαρση μολυσματικών ασθενειών ευθύνονται εν πολλοίς οι σοβαρές δυσλειτουργίες των συστημάτων υγείας στις μεσογειακές χώρες.
Υπάρχει όμως και μία άλλη ομοιότητα. Η ραγδαία αύξηση της μετανάστευσης του ιατρικού δυναμικού. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, από το σύνολο των γιατρών μεταναστών στη Γερμανία, οι 2.500 είναι Έλληνες, με την Ελλάδα να κατατάσσεται στη δεύτερη θέση αναφορικά με τους γιατρούς που έχουν αφήσει τη χώρα τους για να βρουν εκεί ένα καλύτερο μέλλον.
Ο Γερμανός τοποτηρητής και οι γενόσημες συνταγές του
Για όλη αυτή την ανθρωπιστική τραγωδία ο Γερμανός εντεταλμένος για τις μεταρρυθμίσεις Β. Τσέλερ, δηλαδή ο άνθρωπος που για λογαριασμό των Γερμανών και των άλλων δανειστών παρακολουθεί τις “μεταρρυθμίσεις” στον τομέα της υγείας, έχει την απάντηση: “Καταρχήν, να δαμάσει τη φαρμακευτική δαπάνη μέσω των γενόσημων” είπε κ. ο Τσέλερ σε πρόσφατη συνέντευξη (3.7 στην DW) και, για να μη υπάρξουν αμφιβολίες, έσπευσε να ξεκαθαρίσει: «Όταν εμείς στη γερμανική αγορά χρησιμοποιούμε σε ποσοστό του 80% γενόσημα και στην Ελλάδα μόλις το 10%, και με τα γενόσημα αυτά κάνουμε σημαντική εξοικονόμηση, θα πρέπει να είναι εφικτό και στην Ελλάδα». Προτείνει μάλιστα εκστρατείες ενημέρωσης για την ακινδυνότητα των γενόσημων και, εάν δεν επιτύχουν, να καλύπτεται η διαφορά του κόστους από τον ιδιώτη, όπως γίνεται στη Γερμανία.
Ταυτόχρονα, δεν διστάζει να μιλήσει και για τιμολόγηση των εγχειρήσεων από τα κρατικά νοσοκομεία. Πρόκειται, όπως λέει, για το σύστημα της κατ’ αποκοπήν κοστολόγησης μιας εγχείρησης ή μιας θεραπείας με ένα συγκεκριμένο ποσό, ώστε να ξέρει το νοσοκομείο τι έχει λαμβάνειν από τον ασφαλιστικό οργανισμό. Τα ποσά αναπροσαρμόζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να ανταποκρίνονται στο πραγματικό κόστος.
Ο Γερμανός εμπειρογνώμονας, μαζί με τους Βάλτερ Σβερτφέγκερ, πρόεδρο του Ινστιτούτου Φαρμάκων και Ιατρικών Προϊόντων, και τον εμπειρογνώμονα σε ασφαλιστικά θέματα Ρολφ – Ντίτερ Μίλερ, πριν από λίγους μήνες, κατέγραψαν την κατάσταση στον χώρο υγείας μετά από συζητήσεις γνωριμίας με τον υπουργό Υγείας Μάκη Βορίδη, την Ομάδα Δράσης, την ΠΕΔΥ, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και με γιατρούς στα νοσοκομεία που επισκέφθηκαν. Ήδη ετοιμάζει μοντέλα προτάσεων για την εξασφάλιση και της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, όχι μόνο στα αστικά κέντρα, αλλά και στην περιφέρεια, όπου τα προβλήματα είναι οξύτερα και μέχρι το τέλος του χρόνου, το αργότερο, θα είναι και πάλι στην Ελλάδα…
Παρά τις “γενόσημες λύσεις” και τις “κατά αποκοπή εγχειρήσεις” του Γερμανού ελεγκτή, η αλήθεια είναι ότι η ανθρωπιστική κρίση είναι πραγματικότητα. Σε πρόσφατο ρεπορτάζ, το γερμανικό περιοδικό Stern (Μάιος 2014) παρουσίασε με έναν λιτό τρόπο την πραγματικότητα: “Τίποτα δεν πάει καλά στην Ελλάδα. Η χώρα εξαθλιώνεται, οι άνθρωποι παραιτούνται. Σε περίπτωση που αρρωστήσουν, εύχονται να βρουν γιατρό που θα τους εξετάσει δωρεάν. Όμως και οι γιατροί έχουν φθάσει στα όρια της αντοχής τους», γράφει χαρακτηριστικά και συνεχίζει: «…Οι συνθήκες θυμίζουν τριτοκοσμική χώρα. Λέγεται μάλιστα ότι η Ελλάδα είναι αφρικανική χώρα που ανήκει γεωγραφικά στην Ευρώπη».
Όλα δείχνουν ότι και το ελληνικό σύστημα υγείας αργά ή γρήγορα θα πέσει στα χέρια των ιδιωτών και φυσικά οι πολυεθνικές της υγείας θα απολαύσουν τους καρπούς των επενδύσεών τους…
http://www.avgi.gr/article/3832550/ugeia-i-anthropistiki-tragodia-tis-35etous-drasis-tou-dnt
