Οστεοπόρωση είναι μια προοδευτική πάθηση του μυοσκελετικού συστήματος, που χαρακτηρίζεται από ελάττωση της οστικής μάζας και διαταραχή της αρχιτεκτονικής του οστικού ιστού οδηγώντας στην αύξηση της ευθραυστότητας των οστών και στην προδιάθεση για κατάγματα (Kanis, 1994; Burch et al, 2014). Η ποσότητα του ασβεστίου είναι φυσιολογική, επειδή όμως η οστική απορρόφηση δεν εξισορροπείται από την οστική οστεογένεση (ικανότητα του οστού να παράγει οστικά κύτταρα) οδηγεί σε εξασθένηση του οστού (εύκολη κόπωση) και κατά συνέπεια σε αυξημένη συχνότητα εμφάνισης των συμπτωμάτων (Λαμπίρης, 2007; Okamato et al, 2010; Burch et al, 2014).
Η οστεοπόρωση διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Η πρωτοπαθής σχετίζεται με την αύξηση της ηλικίας και την μειωμένη ορμονική δραστηριότητα ενώ η δευτεροπαθής είναι αποτέλεσμα μεταβολικών, νεοπλασματικών και ενδοκρινολογικών διαταραχών (Λαμπίρης, 2007).
Οι γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση χάνουν οστική μάζα σε ποσοστό 0,3% ανά έτος ενώ μετά την εμμηνόπαυση 3% ανά έτος με επιταχυνόμενο ρυθμό. Αυτό το εύρημα δικαιολογεί την αυξημένη εμφάνιση της οστεοπόρωσης μετά την εμμηνόπαυση λόγω της μείωσης των οιστρογόνων. Η ταχεία απώλεια της οστικής πυκνότητας μπορεί να σχετίζεται με το οικογενειακό ιστορικό, την πρόωρη εμμηνόπαυση, τη φυλή, το κάπνισμα, το αλκοόλ, την πιθανή υστερεκτομή και την πιθανή χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου (Λαμπίρης, 2007).
Η απώλεια οστικής μάζας λόγω αύξησης της ηλικίας είναι 0,5% ανά έτος για τις γυναίκες 15 έτη μετά την εμμηνόπαυση ενώ για τους άνδρες κατά την έβδομη ή όγδοη δεκαετία της ζωής. Αίτια της γεροντικής οστεοπόρωσης είναι η ήπια νεφρική ανεπάρκεια, η μυϊκή ατροφία, η ελαττωμένη έκθεση στο ήλιο και η έλλειψη βιταμίνης D (Λαμπίρης, 2007).
Η κλινική εικόνα της μεταεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης στο γυναικείο φύλο αποτελείται από οσφυαλγία και θωρακική κύφωση. Η πρώτη κλινική εκδήλωση σε αυτή την περίπτωση είναι κατάγματα κάτω πέρατος της κερκίδας (οστό που συνδέει τον καρπό με το αντιβράχιο από την πλευρά του αντίχειρα) ή των μεταφύσεων άλλων οστών. Στην περίπτωση της γεροντικής οστεοπόρωσης μπορούν να προκληθούν κατάγματα από ελαφρύ τραυματισμό στα πλευρά και στον αυχένα του μηριαίου οστού (ισχίο) (Λαμπίρης, 2007).
Σύμφωνα με τον Αdler (2011) η οστεοπόρωση θεωρείται ως σημαντική διαταραχή των ανδρών. Παράγοντες κινδύνου για τους άνδρες αποτελούν η προχωρημένη ηλικία, το κάπνισμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), η θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή και η θεραπεία αποστέρησης των ανδρογόνων για καρκίνο του προστάτη. Άλλα αίτια οστεοπόρωσης ανδρών είναι η κατάχρηση αλκοόλ, τα αντιεπιληπτικά φάρμακα και τα χειρουργεία πεπτικού έλκους (Adler, 2011).
Αναφορικά τα αίτια της δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης είναι η υπερκορτιζοναιμία, ο υπογοναδισμός, ο υπερθοιροειδισμός, πολλαπλό μυέλωμα, αλκοολισμός και η ακινητοποίηση για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Άμεσο αποτέλεσμα της οστεοπόρωσης όπως προαναφέρθηκε είναι η μειωμένη αντοχή των οστών και γενικότερα η μείωση της μυϊκή λειτουργικής ικανότητας (μυϊκή δύναμη, αντοχή, ελαστικότητα και ιδιοδεκτικότητα) που συχνά οδηγούν σε οστεοπoρωτικά κατάγματα. Τα κατάγματα αυτά απαιτούν ακινητοποίηση για μεγάλο χρονικό διάστημα κάτι που θα οδηγήσει σε μυϊκές ατροφίες και θα περιορίσει την καθημερινότητα των ασθενών (Schröder et, 2012).
Οι αρνητικές συνέπειες της οστεοπόρωσης μπορούν να περιοριστούν μεταξύ των άλλων και με τη ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, η οποία έχει διπλό ρόλο, αυτόν της αποκατάστασης (σε περίπτωση οστεοπορωτικού κατάγματος) και αυτό της πρόληψης. Στην περίπτωση της οστεοπόρωσης ο φυσικοθεραπεύτης θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός λόγω της μειωμένης οστικής αντοχής. Μπορεί να γίνει χρήση φυσικών μέσων (αν έχουμε κάποιο κάταγμα) και ασκήσεων ενδυνάμωσης και ελαστικότητας των μυϊκών ομάδων του κορμού και των άκρων.
Ενδεικτικές Ασκήσεις :
• Ενδυνάμωση Τετρακεφάλου από την ύπτια κατάκλιση (ανάσκελα) και την καθιστή θέση στην καρέκλα
• Ενδυνάμωση Καμπτήρων, Απαγωγών και προσαγωγών ισχίου από την ύπτια και πλάγια κατάκλιση
• Ενδυνάμωση πελαματιαίων καμπτήρων, ραχιαίων καμπτήρων και ανασπαστών έσω και έξω από την ύπτια κατάκλιση
• Ενδυνάμωση κοιλιακών από την ύπτια κατάκλιση
• Ενδυνάμωση εκτεινόντων ισχίου, καμπτήρων γόνατος και ραχιαίων μυών κορμού από την πρηνή θέση
• Ενδυνάμωση μυών άνω άκρου από την καθιστή θέση και την ύπτια κατάκλιση
• Aσκήσεις με τη χρήση ήπιας Αντίστασης και Βαρών
• Ασκήσεις Ισορροπίας με τη χρήση ανοιχτών και κλειστών ματιών σε ασφαλές περιβάλλον
• Ασκήσεις Ισορροπίας διποδικής στήριξης σε ασφαλές περιβάλλον
• Υδροθεραπεία
• Κολύμπι
• Επανεκπαίδευση σωστής Εμβιομηχανικής Βάδισης και καθημερινών δραστηριοτήτων
Οι ασκήσεις αυτές προτείνετε να αρχίζουν με 1 σετ Χ 10 επαναλήψεις και μικρή ταχύτητα. Προοδευτικά θα αυξάνονται τα σετ και η ταχύτητα και μεταξύ των δυο σετ και των ασκήσεων θα πρέπει να πραγματοποιείται διάλλειμα δύο λεπτών.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΗΣ:
• Ασκήσεις με τη χρήση έντονων βαρών και λάστιχων
• Ασκήσεις με μεγάλη Αντίσταση
• Ασκήσεις από την όρθια θέση χωρίς επίβλεψη του Φυσικοθεραπευτή
• Ασκήσεις με μπάλες
• Ασκήσεις σε ανώμαλη επιφάνεια λόγω του κινδύνου πτώσης
• Ασκήσεις ισορροπίας με μονοποδική στήριξη
• Ασκήσεις σε τραμπολίνο
Οι ασκήσεις ένδειξης και αντένδειξης μπορούν να τροποποιηθούν και θα πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα με τον κάθε ασθενή που έχει ο φυσικοθεραπευτής απέναντι του, αφού ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και του αρμόζει δικό του πρόγραμμα αποκατάστασης και ασκήσεων.
Βενετία Χαραλαμποπούλου- Φυσικοθεραπεύτρια, Συνεργάτης Κέντρου Αποκατάστασης <<ΠΑΛΛΑΔΙΟΝ>>
