Κύριε Επίτροπε
Με την παρούσα επιστολή θα θέλαμε να εκφράσουμε τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς μας σε σχέση με την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, όπως αυτή εξελίσσεται μετά την υπογραφή του Συμφώνου Λυκουρέντζου-Andor.
Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα τρία εναπομείναντα ψυχιατρεία στην Ελλάδα και το μοναδικό στη Βόρεια Ελλάδα. Μαζί με άλλα τρία Ψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων (σύνολο κρεβατιών:62) εξυπηρετεί το νομό Θεσσαλονίκης (1,110,312 κάτοικοι) σε επίπεδο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας περίθαλψης. Επιπλέον, δέχεται εισαγωγές από όμορους νομούς που δε διαθέτουν ψυχιατρικές κλίνες (Ημαθία,Χαλκιδική) καθώς και ακούσιες νοσηλείες από όλη τη Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία όταν δεν υπάρχει διαθεσιμότητα στις εκεί μονάδες ψυχικής υγείας.
Σήμερα το ΨΝΘ έχει πέντε (5) Τμήματα Βραχείας Νοσηλείας (σύνολο 120 κλίνες), ένα Τμήμα Παρατεινόμενης Νοσηλείας (35 κλίνες) και ένα Τμήμα Επανένταξης χρονίων ψυχικά πασχόντων (25 κλίνες). Υπό την ευθύνη του λειτουργούν 23 εξωνοσοκομειακές δομές: 3 ΚΨΥ, 2 ΜΟΨΣΑΤ (εποπτεία 45 θέσεων σε διαμερίσματα), 2 Κινητές Μονάδες Επαρχιακού τύπου, 3 Κέντρα Ημέρας, 1 Κινητή Μονάδα Παιδιών και Εφήβων, 5 Οικοτροφεία, 2 Ξενώνες, Δομές για εξαρτημένους, Τμήμα Οικογενειακής Θεραπείας. Τέλος υπάρχει και ένα Τμημα Ακαταλογίστων, δύναμης 45 κλινών. Με βάση το σύμφωνο Λυκουρέντζου-Andor, μέχρι το τέλος του 2013 θα πρέπει να κλείσουν τα Τμήματα παρατεινόμενης νοσηλείας και οι ασθενείς να μεταφερθούν σε στεγαστικές δομές. Δυστυχώς, παρά το σχεδιασμό για τη λειτουργία δύο οικοτροφείων (30 κλίνες), μέχρι στιγμής δεν έχει ολοκληρωθεί καν η ανεύρεση κτιρίων. Αυτό σημαίνει ότι για να ικανοποιηθεί ο όρος του συμφώνου θα πρέπει 60 ασθενείς είτε να βρεθούν στο δρόμο είτε να φιλοξενηθούν σε υπάρχουσες αποκαταστασιακές μονάδες που όμως είναι ήδη πλήρεις. Αντιλαμβάνεστε ότι μιλούμε για μία βίαιη αποασυλοποίηση και για μία ενάντια σε κάθε καλή πρακτική αλλαγή της ζωής 60 ανθρώπων με σοβαρά ψυχο-κοινωνικά προβλήματα, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην ψυχική τους υγεία.
Στα πλαίσια της μετεξέλιξης του ΨΝΘ, προγραμματίζεται η άμεση (στους επόμενους μήνες) συγχώνευση δύο (2) Τμημάτων Βραχείας Νοσηλείας (απώλεια 25 κλινών) και η μεταφορά δύο Τμημάτων σε Γενικά Νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης (απώλεια τουλάχιστον 10 κλινών). Παρά τα συμφωνηθέντα, τα Νοσοκομεία αυτά δεν έχουν την κατάλληλη υποδομή για την ανάπτυξη ψυχιατρικών κλινικών και επί του παρόντος δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική προετοιμασία. Η απώλεια ψυχιατρικών κλινών σε μία εποχή που, λόγω των οικονομικών συνθηκών, οι ανάγκες ψυχιατρικής φροντίδας είναι ιδιαίτερα αυξημένες είναι ενάντια σε κάθε λογική πλην της δημοσιονομικής. Ας σημειωθεί επιπλέον ότι ήδη οι υπάρχουσες μονάδες ψυχικής υγείας έχουν απογυμνωθεί από έμπειρο και εκπαιδευμένο προσωπικό λόγω συνταξιοδοτήσεων/αποχωρήσεων. Το Υπουργείο Υγείας δεν προβαίνει σε νέες προσλήψεις κα προσπαθεί να καλύψει τα κενά με ‘προσωρινές’ μετακινήσεις προσωπικού. Η πρόσφατη ανακοίνωση ότι περισσότεροι από 300 εργαζόμενοι στα τρία ψυχιατρεία (διοικητικό και νοσηλευτικό προσωπικό) θα ενταχθούν στη διαδικασία της διαθεσιμότητας – η οποία για πολλούς αποτελεί τον προάγγελο απολύσεων – αναμένεται να επιδεινώσει την κατάσταση και να θέσει σε κίνδυνο τη λειτουργία πολλών μονάδων ψυχικής υγείας.
Αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης αποτελεί η ανάπτυξη κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας. Το 2010 είχε εγκριθεί από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης η ανάπτυξη και λειτουργία εννέα (9) Κέντρων Ψυχικής Υγείας στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Λόγω της οικονομικής συγκυρίας, η απόφαση αυτή ανεστάλη και ανατέθηκε τελικά στο ΨΝΘ να αναπτύξει μόλις ένα (1) Κέντρο Ψυχικής υγείας και Παρέμβασης στην κρίση. Δυστυχώς, επί του παρόντος, ακόμα κι αυτή η ανειλημμένη υποχρέωση παραμένει στα χαρτιά.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση «Αξιολόγηση κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου ‘ΨΥΧΑΡΓΩΣ’ από το 2011 μέχρι και το 2015», η οργάνωση και διοίκηση του συστήματος ψυχικής υγείας στην Ελλάδα «…παραμένει υπερσυγκεντρωτικό σε κεντρικό επίπεδο, με ανύπαρκτο περιφερειακό και οριακά ανενεργό τομεακό επίπεδο…Σχετικά με το επίπεδο της διοίκησης, η πλειοψηφία των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ δεν έχουν ενεργοποιηθεί και συνεχίζουν να μην ασκούν επί της ουσίας καμία από τις αρμοδιότητες που προέβλεψε ο νομοθέτης». Οι αποφάσεις για την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης λαμβάνονται σχεδόν αποκλειστικά από το Υπουργείο Υγείας, χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή των επαγγελματιών ψυχικής υγείας κάθε περιοχής και χωρίς να υπάρχει σαφής γνώση και εικόνα των τοπικών αναγκών ψυχικής υγείας.
Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη των Οικονόμου και συν. η μηνιαία επίπτωση της κατάθλιψης στον Ελληνικό πληθυσμό για το 2011 ανέρχονταν στο 8.2%, τη στιγμή που το 2003 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 3.3%. Η σημαντική αυτή αύξηση συσχετίσθηκε με τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία των Ελλήνων. Η ίδια ερευνήτρια αναφέρει ότι μεταξύ 2009 και 2011 σημειώθηκε επίσης μία σημαντική αύξηση στην επίπτωση του αυτοκτονικού ιδεασμού και των αναφερόμενων αποπειρών αυτοκτονίας στον πληθυσμό της χώρας. Την ίδια στιγμή,σύμφωνα με επίσημες πηγές, ο αριθμός των ανασφάλιστων Ελλήνων ξεπερνά τα 3,000,000. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα τείνει πλέον να εξελιχθεί σε ανθρωπιστική κρίση με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ψυχική ευρωστία των ανθρώπων. Υπό αυτές τις συνθήκες, η οργάνωση ενός συστήματος ψυχικής υγείας δημόσιου, δομημένου και ανταποκρινόμενου στις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού καθίσταται πιο ουσιώδης από ποτέ.
Οι εργαζόμενοι του ΨΝΘ παρά την επαγγελματική και οικονομική μας εξουθένωση, παρά τον αποκλεισμό μας από το σχεδιασμό των υπηρεσιών και παρά τις καθημερινές αντιξοότητες αγωνιζόμαστε καθημερινά για την παροχή μίας ολοκληρωμένης φροντίδας στους ασθενείς. Οι αρχές της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στις οποίες εκπαιδευτήκαμε και για τις οποίες παλέψαμε όλα αυτά τα χρόνια, παραμένουν ο οδηγός μας. Βλέπουμε όμως οι αρχές αυτές να παραβιάζονται από την κεντρική εξουσία, βλέπουμε μία αποδόμηση του δικτύου των –ήδη ελλιπών- υπηρεσιών ψυχικής υγείας χωρίς την ταυτόχρονη ανάπτυξη νέων, βλέπουμε την προχειρότητα στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση ανειλημμένων υποχρεώσεων. Τα ψυχιατρεία πρέπει να κλείσουν και εμείς πρώτοι παλέψαμε και παλεύουμε γι΄αυτό. Ο φόβος μας είναι πως θα κλείσουν, χωρίς τη θέση τους να πάρουν τελικά άλλες, μοντέρνες και ικανές να ανταποκριθούν στις ανάγκες του πληθυσμού δομές ψυχικής υγείας.
Ας ευχηθούμε ότι το Σύμφωνο Λυκουρέντζου-Andor θα είναι ο ‘ οδικός χάρτης’ που θα οδηγήσει στην εδραίωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα και όχι αυτός που θα μας οδηγήσει όλους σε ένα αδιέξοδο.
Με τιμή,
