Raphael Sanzio La Fornarina. Το πορτραίτο και ο καρκίνος του Μαστού
prof. Carlos Hugo Espinel MD Lancet 2002
Ο Rafael Sanzio είναι ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους (προσωπογράφους) πορτραίτων όλων των εποχών. Πέθανε στη Ρώμη στις 6 Απριλίου του 1520 σε ηλικία μόλις 37 ετών στην κορυφή της δόξας και της αναγνώρισης του. Η γυναίκα στο πορτραίτο εικάζεται ότι είναι η ερωμένη του Ραφαέλ « La Fornarina »”. Το όνομα της, σύμφωνα με ένα υπόμνημα στην βιογραφία του Ραφαέλ από τον Giorgio Atari τον 16° ΚΛΙΚ στην εικονα αιώνα, ήταν η Μargerita. Ο πατέρας της ήταν φούρναρης (Fornaro), εξού και το υποκοριστικό της Μargherita Fornarina. Εικόνα 1. La fornarina Raphael Sanzio (1483-1520) Εθνική πινακο
θήκη Αρχαίας τέχνης, στο Ραlazzo Barberini. Λάδι σε ύφασμα (καμβάς)
Φωτογραφικό Αρχείο Ειδικής Εφορίας για την Συλλογή
του Μουσείου της Ρώμης.
La Fornarina Η Fornarina φορά ένα τουρμπάνι στο κεφάλι χρώματος κίτρινου και μπλε, διακοσμημένο με ένα μαργαριτάρι. Τα μαλλιά της χωρισμένα στη μέση είναι πυκνά κατάμαυρα. Το μέτωπο της είναι λείο. Τα μάτια της μαύρα, μεγάλα, κοιτάζουν προς τα αριστερά της με τις κόρες διατεταμένες. Η μύτη της είναι ελαφρώς κυρτή και τα αυτιά της καλοσχηματισμένα. Τα χείλη της διαγράφονται ελαφρώς, η δεξιά γωνία του στόματος, σχηματίζει ένα μικρό λακκάκι. Το πηγούνι της είναι συμμετρικό, όμορφα σμιλευμένο. Φοράει ένα μπλε βραχιόλι κλικ στην εικόνα στον αριστερό βραχίονα κεντημένο με χρυσό από τον ζωγράφο και ένα δαχτυλίδι στο τέταρτο δάκτυλο. Το δεξί της χέρι, ακουμπά στο αριστερό της στήθος. Καλύπτει την κοιλιά της με ένα πέπλο και περιβάλλει τους μηρούς της με μία κόκκινη φούστα.
Ιατρική ανάλυση
Παρά την θέση της Fornarina, , οι μαστοί της μπορούν να συγκριθούν. Διαφέρουν μεταξύ τους στην εμφάνιση. Το δεξί της στήθος είναι καλά σχηματισμένο, στρογγυλό και συμμετρικό ως προς το μέγεθος του. Καλύπτεται από δέρμα το οποίο φαίνεται να είναι λείο, με ομοιόμορφο ρόδινο χρώμα, όπως ακριβώς οι ώμοι της και ο θώρακας της. Η θηλή του μαστού είναι ροδαλή και προβάλλει χωρίς εισολκή, από μία θηλαία άλω, βαθύτερης απόχρωσης.
Το αριστερό στήθος είναι διογκωμένο και παραμορφωμένο.). Υπάρχει ένα στρογγυλό εξόγκωμα στο στήθος, το οποίο αρχίζει από το εσωτερικό της μασχαλιαίας χώρας και έχει κλίση οριζόντια προς τα δεξιά, γέρνοντας ελαφρά προς την θηλή. Αυτό το εξόγκωμα φαίνεται να είναι μία μάζα ωοειδούς σχήματος που ρυτιδώνει ακριβώς κάτω από την άκρη του δείκτη της Fornarina. Κάτω από αυτό το εξόγκωμα ο μαστός παρουσιάζει μία μικρή εισολκή. Η μικρή κοίλανση προχωρώντας προοδευτικά από την μασχάλη προς τον δείκτη και τα μεσαία δάκτυλα, ακολουθεί το κατώτερο όριο της μάζας
. Η θηλή είναι παραμορφωμένη.
Το δέρμα πάνω από τον μαστό έχει δυσχρωμία. Μία μπλε απόχρωση, μελάγχρωση, εκτείνεται πάνω στη μάζα και τη θηλαία άλω και αγγίζει την θηλή.
Ακριβώς στο εσωτερικό της μασχάλης, μία μικρή διόγκωση υποδηλώνει μέρος του λιπώδους ιστού ή ίσως έναν λεμφαδένα.
Το σχήμα του βραχίονα στερείται ομαλής μορφής και με το βραχιόλι δεμένο πάνω του, φαίνεται οιδηματώδες.
Διάγνωση
Η παραμόρφωση της Fornarina μπορεί να είναι μία απεικόνιση πέντε (5) κλινικών σημείων, μάζα εισολκή, δυσχρωμία του υπερκείμενου δέρματος, πιθανή λεμφαδενική διόγκωση και οίδημα του βραχίονα. Η δυσχρωμία υποδηλώνει την προσβολή του δέρματος ίσως στο λεμφικό σύστημα του χορίου και το οίδημα του σύστοιχου βραχίονα υποδηλώνει λεμφοίδημα. Τα σημεία στη Fornarina είναι συμβατά με την διάγνωση του καρκίνου του αριστερού μαστού, σε προχωρημένο στάδιο.
Ιστορική σημασία.
Ο καρκίνος του μαστού είναι πιθανόν ένα ιατρικό πρόβλημα από την αρχαιότητα. Ακόμα η έρευνα για ιστορικές ενδείξεις παρεμποδίζεται από την έλλειψη επαληθευμένων περιγραφών ή γραφικών αναπαραστάσεων της νόσου. Τα αρχαία αιγυπτιακά και ινδικά ιατρικά κείμενα κάνουν νύξη για ασθένειες που θα μπορούσαν να είναι καρκίνος του μαστού αλλά χωρίς περιγραφικά χαρακτηριστικά. Ελληνικά κείμενα αν και χρησιμοποιούν τον όρο καρκίνος δεν παρέχουν επαρκή μορφολογικά στοιχεία για να διαφοροποιήσουν τον καρκίνο από τα υπόλοιπα νοσήματα του μαστού.
Η La Fornarina παρουσιάζει σημεία τα οποία όχι μόνο είναι διαγνωστικά αλλά και επιτρέπουν τη σταδιοποίηση της κακοήθειας. Χρονολογημένος περίπου το 1520 ο πίνακας του Ραφαέλ προηγείται της επιστημονικής αναφοράς του Σεβερίνου, κατά 100 χρόνια. Επίσης προηγείται όλων των αναφερομένων απεικονίσεων στον καρκίνο του μαστού στην τέχνη. Το πορτραίτο είναι επομένως μία πρώιμη ίσως και η πρώτη απεικόνιση του καρκίνου του μαστού. Ο Ραφαέλ αποκάλυψε τη Fornarina όπως ακριβώς την είδε.
Θα ήταν εύκολο γι αυτή να αποκρύψει την παραμόρφωση. Θα μπορούσε να είχε παρουσιάσει την άλλη πλευρά, δείχνοντας το υγιές στήθος της. Αντίθετα το χέρι της στο αριστερό της μαστό και ο δείκτης πάνω στην μάζα υποδεικνύουν τον καρκίνο. Είναι σαν να είναι αποφασισμένη να αντιμετωπίσει την αλήθεια της κατάστασης της.
Η συγχώνευση της τέχνης με την ιατρική
Η συγχώνευση της επιστήμης και της τέχνης προσφέρει ένα μέσο για να αποκαλύψει κανείς κάτω από τα κλινικά σημεία, την τεχνική του ζωγράφου. Εδώ ο καρκίνος του μαστού έχει απεικονιστεί στην Τέχνη πριν καταγραφεί από την Ιατρική Επιστήμη. Όπως με τη Fornarina βλέποντας την ασθενή μπορούμε να καταλάβουμε το πορτραίτο και τον καρκίνο του μαστού.
Απο το περιοδικό Αρκάδων Υγεία 2002 του ΙΣΑρκαδιας
