Γιατροί.”10 Λεπτά δημοσιότητας”

 Ο γιατρός ήταν και είναι ένα δημόσιο πρόσωπο, του οποίου οι πράξεις και οι αντιλήψεις έχουν άμεσο αντίκτυπο στο κοινωνικό σύνολο. Η δημοσιότητα όμως, και μάλιστα έτσι όπως έχει η έννοια της διαμορφωθεί από τα media δεν ανήκει στις ιδιότητες ενός γιατρού. Ο γιατρός δεν είναι “μαϊντανoς” που στολίζει εκπομπές και «παράθυρα». Ή τουλάχιστον δεν πρέπει να είναι. Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια η Ιατρική επιστήμη και οι εκπρόσωποι της απασχολούν με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα τις διάφορες εκπομπές της τηλεόρασης.

Οι λόγοι που προκάλεσαν τη συγκέντρωση του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης στα ιατρικά δρώμενα είναι πολλοί. Ο κυριότερος είναι ότι το θέμα «πουλάει», όπως θα έλεγαν και οι άνθρωποι του θεάματος! Ο απλός κόσμος έχει την εντύπωση ότι με το να παρακολουθεί εκπομπές που ασχολούνται με την ιατρική, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σπάζει το μυστήριο της ιατρικής γνώσης, που ανέκαθεν προκαλούσε δέος. Οι ιθύνοντες της τηλεόρασης το γνωρίζουν και το εκμεταλλεύονται προς άνοδο της τηλεθέασης! Παράλληλα η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου δημιούργησε πολίτες όχι μόνο ικανούς να κατανοήσουν ιατρικά ζητήματα αλλά πολίτες που απαιτούν την πληροφόρηση. Έτσι δημιουργήθηκαν οι εκπομπές που αναλύουν ιατρικά θέματα. Τέλος, τα μέσα ενημέρωσης σαν τέταρτη εξουσία, έχουν το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να ελέγχουν τον τρόπο λειτουργίας των δημοσίων ιδρυμάτων και τον τρόπο δουλειάς των δημοσίων λειτουργών.

Για να μη θεωρηθούμε κακοπροαίρετοι απέναντι στην τηλεόραση, θα πρέπει πρωτίστως να παραδεχτούμε, ότι κάποιες εκπομπές κάνουν αξιόλογες προσπάθειες να φέρουν την ιατρική κοντά στο μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού που δεν είναι γιατροί. Πρόκειται συνήθως για εκπομπές με εξειδικευμένο περιεχόμενο, οι οποίες με τη συμβολή διακεκριμένων συναδέλφων και πανεπιστημιακών δασκάλων αναλύουν μερικά από τα προβλήματα που συναντώνται στην καθημέρα πράξη. Οι εκπομπές αυτές βοηθούν στην κατανόηση των μηχανισμών των νόσων και εξηγούν κάποια από τα «γιατί» των ασθενών, που οι γιατροί δεν προλαβαίνουν να εξηγήσουν. Μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν και ως μέσο παιδείας, ενισχύοντας τη διάδοση προληπτικών μέσων, όπως το

Οι εκτενέστερες αναφορές στην Ιατρική γίνονται στα πλαίσια των ειδήσεων. Μια πολύ συνηθισμένη περίπτωση είναι τα ιατρικά ρεπορτάζ γύρω από καινοτομίες, νέες μεθόδους ή επαναστατικές θεραπείες, ανίατων ως σήμερα νόσων. Οι δημοσιογράφοι, ταγμένοι στο κυνήγι της είδησης, παίρνουν βιαστικές συνεντεύξεις από διάφορους ερευνητές, οι οποίοι είναι κοντά σε μια καινούρια ανακάλυψη, τις μεταφράζουν όπως μπορούν και τις στολίζουν με αντίστοιχους ηχηρούς τίτλους, όπως «Ο άνθρωπος που θεράπευσε τον καρκίνο!». Η ανακοίνωση όμως αποτελεσμάτων από έρευνες που δεν έχουν ολοκληρωθεί ενέχει τον κίνδυνο, να φέρει στο φως λανθασμένα συμπεράσματα, ιδιαίτερα αν αυτή δε γίνει στο ανάλογο συνέδριο, μέσα στον κύκλο των ειδικών. Οι επιστημονικοί όροι ταλαιπωρούνται στα χείλη απαίδευτων ρεπόρτερ, οι ανακαλύψεις αργούν να επιβεβαιωθούν και τελικά ο κόσμος χάνει την εμπιστοσύνη του στην έρευνα!

Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε απλά πως στην παραπάνω περίπτωση ένα μέρος της ευθύνης φέρουν και αυτοί που παραχωρούν τις συνεντεύξεις νωρίτερα από ότι πρέπει. Το γεγονός ότι ο γιατρός δεν είναι σταρ πρέπει να το κατανοήσουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι! Ο ενθουσιασμός για την επιτυχία ενός πολύχρονου και συχνά

επίπονου πειράματος δεν πρέπει να μας παρασύρει σε πρόωρες ανακοινώσεις και μάλιστα σε άτομα αναρμόδια και αδαή!

Επίσης στις ειδήσεις βλέπουμε πολύ συχνά δημοσιογράφους να περιμένουν με τις ώρες τα ιατρικά ανακοινωθέντα. Αυτό συμβαίνει είτε όταν έχει συμβεί ένα πολύνεκρο δυστύχημα, οπότε βλέπουμε κατά κόρον κλαμένες μητέρες που θρηνούν δίχως να υπολογίζουν τις κάμερες είτε όταν νοσηλεύεται κάποιος διάσημος! Και στη μεν δεύτερη περίπτωση μπορεί να είναι ενοχλητικό για τον ασθενή, πρόκειται όμως για ένα δημόσιο πρόσωπο του οποίου η υγεία μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη τη ζωή της χώρας. Στην πρώτη όμως; Για ποιο λόγο στήνουν τις κάμερες μπροστά στο θλιμμένο πατέρα του Αλιάκμονα ή στη μάνα που έχασε το παιδί της στα Τέμπη και τον βομβαρδίζουν με ανόητες ερωτήσεις; Και στο κάτω κάτω, κι αυτό ισχύει και στις δύο περιπτώσεις, γιατί να ανακοινώνουν με λεπτομέρειες την πορεία του εκάστοτε ασθενούς, διάσημου ή μη; Αλήθεια, ποιος τους έδωσε την άδεια να άρουν το ιατρικό απόρρητο; Οι ειδήσεις αυτού του είδους πρέπει να λέγονται, αλλά με τον ανάλογο σεβασμό στον πάσχοντα, χωρίς μελοδραματισμούς και κορώνες! Αλλιώς θα καταλήγουμε πάντα σε τραγελαφικές καταστάσεις, όπως τότε με την υγεία του μικρού Ανδρέα από το Αίγιο, όπου ενημερωνόμασταν καθημερινά για την πορεία της υγείας του, λες και δεν υπήρχαν άλλοι ασθενείς!

Δύο άλλα ζητήματα που απασχολούν τις ειδήσεις, ίσως τα πιο άσχημα για τον ιατρικό κλάδο, είναι τα ιατρικά λάθη και ο χρηματισμός. Το ιατρικό λάθος είναι γεγονός. Αναμφισβήτητο. Ο γιατρός είναι αδύνατον να μην κάνει λάθος, απλά και μόνο γιατί είναι άνθρωπος. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι οι συγγενείς που έχασαν την έγκυο γυναίκα τη ώρα του τοκετού θα συγχωρήσουν ποτέ το γιατρό. Όχι. Γιατί ενώ το «συγνώμη, λάθος!» είναι απλό για κάποια επαγγέλματα, για το δικό μας μπορεί να αποβεί μοιραίο. Γι’ αυτό απαιτείται να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να περιορίσουμε τις πιθανότητες λάθους, δηλαδή απαιτείται αυξημένη προσοχή την ώρα της δουλειάς και θάρρος να παραδεχτούμε την άγνοια ή την αδυναμία μας να αντιμετωπίσουμε ένα περιστατικό, όταν χρειάζεται. Δεν είμαστε Θεοί!

Πέρα από αυτό, δεν υπάρχει κανένας λόγος να δημοσιοποιείται κάθε τέτοια περίπτωση. Απ’ τη μία πλευρά γιατί γίνεται συνήθως εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου, απ’ την άλλη γιατί ο εκάστοτε γιατρός υφίσταται ένα διασυρμό, που δύσκολα ξεπερνιέται. Όλα τα παραπάνω ισχύουν φυσικά μόνο στην περίπτωση που πρόκειται αμιγώς για ιατρικό λάθος. Το λάθος είναι ανθρώπινο. Η αμέλεια όχι. Ειδικά στην περίπτωση των γιατρών είναι κυριολεκτικά εγκληματική, γιατί δεν μπορείς να είσαι αμελής, όταν ασχολείσαι με ανθρώπινες ζωές. Στην περίπτωση της αμέλειας, λοιπόν, η τηλεόραση ακριβώς λόγω της ευρείας της διάδοσης, παίζει το ρόλο ενός λαϊκού δικαστηρίου που δε συγχωρεί, ούτε αθωώνει εύκολα.

Εκτός από την αμέλεια, βλέπουμε στις ειδήσεις δυστυχώς, και γιατρούς που χρηματίζονται, ευτυχώς όχι συχνά. Ο χρηματισμός είναι φαινόμενο που μαστίζει ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, όχι μόνο τον ιατρικό κλάδο. Γίνεται όμως πραγματικά απάνθρωπο, όταν έχει σχέση με τη υγεία. Ο γιατρός έχει εξουσία πάνω στον ασθενή, εξουσία που πολλές φορές φτάνει στο δίλημμα ζωής-θανάτου. Αυτό ακριβώς είναι που απαγορεύεται να εκμεταλλευτεί ο γιατρός. Την ανάγκη του ανθρώπου να ζήσει. Κάποιοι γιατροί δυστυχώς, απεμπολώντας την επιστημονική τους ιδιότητα στο όνομα του χρήματος, εκβιάζουν πραγματικά με τον τρόπο τους ασθενείς, οι οποίοι στην περίπτωση αυτή είναι πραγματικά ασθενείς, δηλαδή αδύναμοι να αντιδράσουν, αφού η ίδια τους η ζωή εξαρτάται από τον εκβιαστή!

Τέτοιες καταστάσεις οφείλουν να δημοσιοποιούνται, γιατί και εδώ ο δημοσιογράφος έχει ρόλο ελεγκτή.

Τόσο στο λάθος όσο και στην αμέλεια και στο χρηματισμό, είναι απόλυτα κατανοητή η ανάμειξη των δημοσιογράφων. Ο ρόλος τους είναι ακριβώς αυτός, να εντοπίζουν τα κακώς κείμενα, να τα δημοσιεύουν και να τα καυτηριάζουν αμείλικτα, όπου χρειάζεται. Πρέπει όμως να αποφεύγουν, για να αποδεικνύουν ότι στόχος είναι η βελτίωση της κοινωνίας και όχι η τηλεθέαση, τις μεγαλόστομες εκφράσεις, που μεγαλοποιούν τις καταστάσεις και οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα τον τηλεθεατή.

Πριν κλείσουμε, αξίζει να αναφερθούμε στις τηλεοπτικές σειρές, που έχουν κατά καιρούς αναγάγει τους γιατρούς είτε σε πρωταγωνιστές είτε σε δευτεραγωνιστές. Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό, ακόμη και στην περίπτωση της σάτιρας. Το θέμα είναι πως για τον Έλληνα σεναριογράφο ο γιατρός εξ ορισμού δεν θα κάνει σωστά τη δουλεία του και συχνά είναι τύπος απόμακρος, μονοκόμματος ή και γραφικός, οι δε γυναίκες του κλάδου είναι είτε ανάξιες να αναπτύξουν ομαλές διαπροσωπικές σχέσεις, είτε ανίκανες να φροντίσουν το σπίτι τους. Το προβαλλόμενο πρότυπο είναι πραγματικά ενοχλητικό. Και παρόλο που θα ήταν εύκολο για τον καθένα μας να κατηγορήσει την τηλεόραση και να αποποιηθεί κάθε ευθύνη πρέπει πρώτα να αναρωτηθούμε: μήπως αυτή είναι η εικόνα που έχουμε για τους εαυτούς μας και η εικόνα που περνάμε προς τα έξω; Πόσες φορές δεν έχω ακούσει συναδέλφους να λένε, πόσο ανιαρές τους φαίνονται οι συναντήσεις με άλλους γιατρούς ή ότι προτιμούν παρέες από άλλα επαγγέλματα. Η ποικιλία σε μια παρέα είναι καλή, δίνει χρώμα στη ζωή μας, αλλά μήπως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε, γιατί στις μεταξύ μας συναντήσεις υπάρχει ανία; Μήπως τελικά φταίμε εμείς; Μήπως είμαστε έτσι όπως μας παρουσιάζει η τηλεόραση;

Τελειώνοντας, μένει να πω μόνο ένα πράγμα: είναι γεγονός ότι υπάρχει κακή τηλεόραση, όσο κλισέ κι αν ακούγεται αυτό. Όμως για την καλή ή άσχημη τηλεοπτική εικόνα ενός ολόκληρου κλάδου, δεν μπορεί να φταίει μόνο η τηλεόραση και οι άνθρωποι της. Η εικόνα μας απλά αντικατοπτρίζεται εκεί. Λίγο ή πολύ στρεβλωμένη, αφού αυτή είναι ένας παράδοξος καθρέφτης. Θέλουμε να αλλάξουμε την εικόνα μας στα media και κατ’ επέκταση στον ελληνικό λαό; Πρέπει να αλλάξουμε τρόπο συμπεριφοράς, δουλειάς και ζωής!

Μαρία Ι. Σεφέρου Ιατρός

Περιοδικό Αρκάδων υγεία 2002 του ΙΣΑρκαδίας