Τρίπολη 21-2-2013
– Η άσκηση είναι μία καλή συνήθεια και ένας όμορφος τρόπος ζωής για τον καθένα. Από την πεζοπορία μέχρι τη συμμετοχή σε ομαδικά προγράμματα άθλησης, προκύπτουν οφέλη για την υγεία. Το άτομο που αθλείται βελτιώνει ή προλαβαίνει προβλήματα υγείας, όπως σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, υπέρταση, στεφανιαία νόσο, κ. τ΄λ. Πέρα από αυτά, η άσκηση ενισχύει την κοινωνικοποίηση, μέσω της συμμετοχής και ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων, αυξάνει την αυτοεκτίμηση και βοηθάει το άτομο να διαχειριστεί καλύτερα καταστάσεις κατάθλιψης, άγχους, προβλήματα με τον ύπνο του κ. α.
-Από την άλλη πλευρά η επιληψία σαν χρόνια νόσος, επιδρά στη ζωή του ατόμου που πάσχει και οι επιληπτικές κρίσεις επηρεάζουν πολλούς τομείς της ποιότητας ζωής του. Ιδιαίτερη επίπτωση έχουν στην άσκηση και στις φυσικές του δραστηριότητες γενικά.
-Τα άτομα με επιληψία εξ αιτίας φόβου, άγνοιας, υπερ-προστασίας από το περιβάλλον τους, αλλά και εξ αιτίας του στίγματος ασκούνται λιγότερο από το γενικό πληθυσμό .Ανέκαθεν τα άτομα αυτά αποθαρρύνονταν να δραστηριοποιηθούν και τα περισσότερα ζούσαν μία καθιστική ως επί το πλείστον ζωή, απομονωμένα κοινωνικά, με φτωχό επίπεδο ζωής, χωρίς να συμμετέχουν σε αθλήματα . Η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας έχει αντίκτυπο τόσο στη σωματική όσο και στη ψυχική τους υγεία Υπάρχει σε πολλούς ακόμη η εντύπωση ότι η άσκηση μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις ή να αυξήσει τη συχνότητά τους . Το γεγονός αυτό αποτελεί το κυριότερο εμπόδιο για την ενεργό συμμετοχή των ατόμων αυτών σε διάφορες αθλητικές δραστηριότητες.
-Oι νεότερες μελέτες που έρχονται τα τελευταία χρόνια στο φώς δείχνουν ότι σε σπάνιες περιπτώσεις η άσκηση μπορεί να λειτουργήσει σαν πυροδοτικός παράγοντας και να προκαλέσει επιληπτική κρίση σε ένα άτομο με επιληψία .Συνήθως στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει έντονος ανταγωνισμός στην άθληση με υψηλό επίπεδο στρες και σημεία εξάντλησης.
Πέρα από τις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις που ενοχοποιείται η άσκηση για τη πρόκληση επιληπτικών κρίσεων, υπάρχουν πολλές μελέτες που υποστηρίζουν ότι η άσκηση μειώνει πράγματι τη συχνότητα των επιληπτικών κρίσεων και ελαττώνει την εμφάνιση των επιληπτικόμορφων εκφορτίσεων στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα . Αναφέρεται επίσης καλύτερος έλεγχος των κρίσεων .
-Με βάση τα παραπάνω προκύπτουν διάφορα ερωτήματα : μπορούν όλα τα άτομα με επιληψία να αθλούνται ;υπάρχουν αθλήματα στα οποία χρειάζεται να μπαίνουν κάποιοι περιορισμοί ; τα αντιεπιληπτικά φάρμακα επηρεάζουν τα άτομα στις αθλητικές τους δραστηριότητες ;
Συστάσεις για τις αθλητικές δραστηριότητες
Κάθε άτομο με επιληψία προτού αρχίσει να αθλείται χρειάζεται να συμβουλευτεί το γιατρό του. Μαζί του θα συζητήσει για τη κατάστασή του και θα ζητήσει οδηγίες για ποιό πρόγραμμα δραστηριοτήτων επιθυμεί και ποιό μπορεί να ακολουθήσει.
-Γενικά η συμμετοχή σε αθλήματα περικλείει εγγενείς κινδύνους ανεξάρτητα από προϋπάρχουσες καταστάσεις. Όλα τα άτομα που συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες πρέπει να φροντίζουν να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους αυτούς, ακολουθώντας τους κανόνες κάθε αθλήματος.
-Για τα άτομα με επιληψία χρειάζεται να γίνουν επιπλέον συστάσεις για τη σημασία της φαρμακευτικής αγωγής και για τήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής ( σωστή διατροφή και επαρκής ξεκούραση-ανάπαυση).Ιδιαίτερη υπενθύμιση χρειάζεται να γίνει στα νεαρά άτομα τα οποία συχνά ενθουσιάζονται από τη συμμετοχή τους και παραβλέπουν τις συστάσεις του γιατρού, παραμελώντας τη τακτική λήψη φαρμάκων και ακολουθώντας ένα τρόπο ζωής ( κυρίως στερούμενοι ύπνου ) που πολλές φορές μπορεί να πυροδοτήσει επιληπτικές κρίσεις.
-Οι συνήθεις οδηγίες στα άτομα με επιληψία που επιθυμούν να ασκηθούν περιλαμβάνουν :
-αποφυγή γνωστών παραγόντων που μπορεί να πυροδοτήσουν επιληπτικές κρίσεις, όπως έλλειψη ύπνου, αυθαίρετη τροποποίηση ή διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής,
-τακτική λήψη των φαρμάκων σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού
-σωστή διατροφή
-επαρκής ενυδάτωση πριν ,στη διάρκεια και μετά την άσκηση.
-διακοπή της άσκησης αν κάποιος νοιώσει κόπωση, εξάντληση.
– όχι υπερβολική άθληση ( να μην ξεπερνάνε τις αντοχές τους)
-να ενημερώνονται οι υπεύθυνοι για την κατάστασή τους και να αποφεύγουν να ασκούνται μόνοι τους.
-να έχουν στοιχεία μαζί τους που να πιστοποιούν τη πάθησή τους, ώστε αν χρειαστεί να τους δοθεί βοήθεια
– Άθληση και κίνδυνοι
Κινδύνους κατά την άθληση μπορεί να αντιμετωπίσει ο καθένας αν δεν έχει την κατάλληλη προετοιμασία και δεν τηρήσει τους κανόνες που διέπουν κάθε άθλημα, π.χ ένας ποδηλάτης μπορεί να τραυματιστεί σε ένα συμβάν της διαδρομής του, αν δεν χρησιμοποιεί το προστατευτικό κράνος ή ένας που αποφασίζει να κολυμβήσει αμέσως μετά το φαγητό εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο.
-Η ενασχόληση των ατόμων με επιληψία στα αθλήματα ενέχει κινδύνους που σχετίζονται αφ ενός με το είδος του αθλήματος αφ ετέρου με την κατάσταση της υγείας του, δηλ με τις κρίσεις. Τα περισσότερα αθλήματα είναι ασφαλή για τα άτομα με επιληψία, με τη προϋπόθεση ότι ελέγχονται οι κρίσεις τους, ακολουθούν τη φαρμακευτική αγωγή και ενημερώνουν την οικογένειά τους για τη συμμετοχή τους και τον εκπαιδευτή για την κατάστασή τους.
-Αθλήματα όπως τρέξιμο, στίβος, χορός, πινγκ-πονγκ, αεροβική άσκηση ( κυρίως το βάδισμα), χόκεϊ επί εδάφους, ξιφασκία, μπόουλινγκ, γκολφ δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο κίνδυνο για τα άτομα με επιληψία, ακόμη και αν υποστούν κρίση την ώρα της άθλησης. Για το λόγο αυτό μπορούν να ασχολούνται με αυτά χωρίς περιορισμούς και επίβλεψη ακολουθώντας πάντα τους κανόνες των αθλημάτων.
-Άλλα αθλήματα εμπεριέχουν κάποιου βαθμού επικινδυνότητα, εφ όσον συμβεί κρίση στη διάρκεια της διεξαγωγής τους. Τα άτομα με επιληψία πρέπει να επιβλέπονται κατά την άθληση ( και σε ορισμένα όπως π. χ η ιππασία να συνοδεύονται ) από άτομο ενημερωμένο και έμπειρο να δώσει τις πρώτες βοήθειες σε περίπτωση επιληπτικής κρίσης. Εδώ περιλαμβάνονται αθλήματα όπως βόλεϊ, μπάσκετ, ποδόσφαιρο, ράγμπι, τένις, τοξοβολία, ιππασία, ψάρεμα, κολύμβηση, πατίνια ( σε έδαφος ή πάγο), χόλεϊ σε πάγο, ενόργανη γυμναστική. Ιδιαίτερη αναφορά χρειάζεται να γίνει στη κολύμβηση, ένα άθλημα που πολλοί προτιμούν. Η κολύμβηση είναι ένας εξαιρετικός τρόπος άσκησης. Βελτιώνει το καρδιο-αγγειακό σύστημα, διατηρεί το μυϊκό τόνο και προσφέρει στο κολυμβητή ευχάριστες εμπειρίες. Για τα άτομα με επιληψία ο κύριος φόβος είναι ο κίνδυνος πνιγμού ( πνιγμονής ) αν παρατηρηθεί κρίση στη διάρκεια που βρίσκονται στο νερό. Για την ασφάλεια των ατόμων αυτών είναι απαραίτητο να υπάρχει πάντα κάποιος συνοδός, που θα επιβλέπει και θα μπορεί να δώσει τις πρώτες βοήθειες σε περίπτωση που παρουσιαστεί κρίση. Τα άτομα με επιληψία που εμφανίζουν συχνές κρίσεις να αποφεύγουν την κολύμβηση.
-Σε περίπτωση που ένα άτομο παρουσιάσει κρίση την ώρα της κολύμβησης ακολουθούνται ορισμένες οδηγίες : α) συγκρατούμε από το πίσω μέρος το κεφάλι του ατόμου , ώστε να βρίσκεται έξω από το νερό β) μετακινούμε το άτομο στα ρηχά νερά ,συγκρατώντας πάντα το κεφάλι του έξω από το νερό γ) δεν περιορίζουμε τις κινήσεις του και δεν βάζουμε τίποτε στο στόμα του δ) εφ όσον σταματήσουν οι κινήσεις ( τινάγματα) μεταφέρουμε το άτομο στη στεριά ε) τοποθετούμε το άτομο ξαπλωμένο σε πλάγια θέση στ) παραμένουμε μαζί του μέχρι να συνέλθει.
Αν νομίζουμε ότι το άτομο έχει καταπιεί νερό, έστω και αν φαίνεται εντελώς καλά ή αν οι κρίσεις του συνεχίζονται είναι απαραίτητο να καλέσουμε ασθενοφόρο.
-Αυξημένο κίνδυνο για τα άτομα με επιληψία ενέχουν ορισμένα αθλήματα. όπως αναρρίχηση, πτώση με αλεξίπτωτο, υποβρύχια κατάδυση, ιστιοσανίδα, κ .α. Τα αθλήματα αυτά απαγορεύονται σε άτομα με επιληψία. Επιτρέπονται μόνο αν περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα ( συνήθως δύο χρόνια τουλάχιστον) χωρίς κρίσεις μετά την διακοπή των φαρμάκων.
Αντι-επιληπτικά φάρμακα και άθληση
Τα αντιεπιληπτικά φάρμακα είναι απαραίτητα για τον έλεγχο των κρίσεων. Τα άτομα με επιληψία σε ποσοστό 80% περίπου ελέγχουν ικανοποιητικά τις κρίσεις τους με 1-2 αντιεπιληπτικά φάρμακα..Ορισμένες παρενέργειες των αντιεπιληπτικών, όπως κόπωση, θάμβος-θάμπωμα οράσεως, δυσκολία στη συγκέντρωση και στον συντονισμό των κινήσεων, μπορεί να επηρεάσουν την απόδοση του ατόμου που ασκείται .Αλλά και η σωματική άσκηση μπορεί να μεταβάλλει τα επίπεδα των φαρμάκων . Για το λόγο αυτό τα άτομα που λαμβάνουν αντιεπιληπτικά φάρμακα χρειάζεται να συμβουλεύονται τακτικά το γιατρό τους.
Τα άτομα που ακολουθούν αντιεπιληπτική θεραπεία και αθλούνται δεν πρέπει να κάνουν χρήση φαρμάκων ,όπως αναβολικά ,με σκοπό να βελτιώσουν την αποδοσή τους, γιατί επηρεάζεται το επίπεδο των αντιεπιληπτικών φαρμάκων .
Γενικά τα άτομα με επιληψία θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε αθλήματα και δραστηριότητες στα πλαίσια μιάς θετικής προσέγγισης της ενεργού ζωής.
Όταν αποφασίζεται η απασχόληση με αθλητικές δραστηριότητες πρέπει να επικρατεί η κοινή αίσθηση και λογική. Θα πρέπει τα άτομα να γνωρίζουν και να κρίνουν ποιοί είναι οι κίνδυνοι για κάθε δραστηριότητα και να επιλέγουν εκείνο το πρόγραμμα άθλησης που παρέχει περισσότερη ασφάλεια. Ο κίνδυνος για μία επιληπτική κρίση μπορεί δυνητικά να είναι παρών σε ένα άτομο με ιστορικό επιληψίας.
Κώστας Δ. Παπαδόπουλος
Νευρολόγος – Ψυχίατρος
Δντης Νευρολογικής Κλινικής
Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Τρίπολης
e-mail : neurology_t@yahoo.gr
