«Η προσδοκία καθορίζει την πορεία». Πρόκειται για την αγαπημένη φράση του γερμανού νευρολόγου και επιστημονικού συντάκτη Μάγκνους Χάγερ που ασχολείται εδώ και χρόνια με το υποσυνείδητο του ανθρώπου.
Αυτό που περιμένουμε, όπως εξηγεί, επηρεάζει την πορεία της νόσου. Ενδέχεται να οδηγήσει στην εξαφάνιση, αλλά ακόμη και στην εμφάνιση συμπτωμάτων. Εάν κάποιος, για παράδειγμα, διαβάσει ένα άρθρο για τις επιπτώσεις που έχουν στην ανθρώπινη υγεία οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας, μπορεί να τον πιάσει πονοκέφαλος, ακόμη κι αν οι συγκεκριμένες κεραίες που έχει κοντά του δεν λειτουργούν καν. Ένας ασθενής που έχει προσβληθεί από νεοπλασματική ασθένεια, μπορεί ενδεχομένως να πεθάνει γρηγορότερα, εάν ο ίδιος είναι πεπεισμένος ότι έχει ελάχιστους μήνες ζωής μπροστά του, ακόμη κι αν έχει διαγνωστεί ότι ο όγκος δεν μεγαλώνει πια. Πρόκειται για το φαινόμενο Nocebo, για το οποίο ο νευρολόγος Χάγερ έγραψε πρόσφατα ένα βιβλίο.
«Το φαινόμενο κάνει δυναμική εμφάνιση όταν φοβάστε, όταν φοβάστε την ασθένειά σας ή τις θεραπείες που έχετε μπροστά σας». Και τότε, εξηγεί ο ειδικός, οι παρενέργειες είναι ακόμη μεγαλύτερες: «Συχνά οι καρκινοπαθείς έχουν τάσεις ναυτίας με το που μπαίνουν στο χώρο της χημειοθεραπείας. Και αυτό γιατί υποσυνείδητα αντιλαμβάνονται ότι εμφανίζονται αυτές οι τάσεις».
Ο φόβος σημαίνει άγχος για το σώμα και μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι γίνεται πιο ευάλωτο. Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνουν έρευνες που διεξήγαν οι γιατροί Βίνφριντ Χόιζερ, Έμιλ Γάνσεν και Πάουλ Ένκ στις πανεπιστημιακές κλινικές του Ρέγκενσμπουργκ και του Τίμπινγκεν. Οι τρεις έβαλαν στο μικροσκόπιο διάφορες έρευνες που έγιναν για το φαινόμενο Nocebo παγκοσμίως μεταξύ 1960 και 2011, συγκρίνοντας και συνοψίζοντας τα αποτελέσματα.
Το φαινόμενο Nocebo εμφανίζεται όταν κάποιος επιδεινώνει από μόνος του την κατάσταση της υγείας του, μέσω αρνητικής αυθυποβολής. Αντίθετη κατάσταση αποτελεί το φαινόμενο placebo. Η θετική αυθυποβολή που προκαλεί το τελευταίο έχει αποδειχθεί και τεκμηριωθεί εργαστηριακά: έτσι ένα ψευδοφάρμακο χωρίς δραστική ουσία μπορεί να επιφέρει τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα με ένα πραγματικό φάρμακο με δραστική ουσία.
Γιατί όμως προκαλείται το φαινόμενο Nocebo?
To φαινόμενο προκαλείται κυρίως από τον υπερβολικό αριθμό πληροφοριών, τις οποίες δεν μπορεί να διαχειριστεί ο άνθρωπος. Όποιος για παράδειγμα αναζητήσει πληροφορίες για τη ναυτία μέσω του google στο ίντερνετ, θα βρει πολλές, διαφορετικές και συχνά τις χειρότερες πιθανές εξηγήσεις.
Και τα φύλλα οδηγιών των φαρμάκων περιέχουν μια σειρά πληροφοριών με «πιθανές» παρενέργειες αλλά και παρενέργειες σε «σπάνιες περιπτώσεις», που σημαίνει σε λιγότερους από έναν σε 10.000 ασθενείς. Οι πληροφορίες αυτές προκαλούν συχνά σύγχυση στους ασθενείς, ωστόσο οι φαρμακοβιομηχανίες είναι υποχρεωμένες να τις αναγράφουν.
Όποιος ανησυχεί ή και φοβάται πάντως για τις πιθανές παρενέργειες ενός φαρμάκου, δεν θα έπρεπε να το πετάξει στα σκουπίδια και να κάνει μόνος του «διαδικτυακή αυτοδιάγνωση», αλλά να συμβουλευτεί το γιατρό του.
