Εμβολιάζονται οι ενήλικες στη χώρα μας;

Κωνσταντίνος Καρύδης, Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος

Αρκετοί μιλούν για πρόληψη στον τόπο μας και κανείς δεν κάνει τον κόπο να μπει στην ουσία του πράγματος. Η ενασχόλησή μας, τα τελευταία χρόνια με τα τεκταινόμενα στον χώρο της Υγείας, έχει παρασύρει πολλούς μακριά από το τεράστιας -γιατί όχι και εθνικής- σημασίας θέμα της πρόληψης. Ένας από τους βασικούς πυλώνες της πρόληψης είναι οι εμβολιασμοί.

Στους παλαιότερους εμβολιασμούς έναντι σημαντικών λοιμωδών νοσημάτων, δηλαδή των: διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτη, πολιομυελίτιδας, ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας, φυματίωσης προστέθηκαν στην τελευταία 20ετία τα εμβόλια έναντι της ηπατίτιδας Β, του αιμόφιλου της γρίπης τύπου Β, της ηπατίτιδας Α, της ανεμευλογιάς, των μηνιγγιτιδόκοκκων C, A, Y, W135, του πνευμονιόκοκκου, του ιού έναντι των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), της γρίπης και του ιού Rota.

Ας μην ξεχνάμε ότι χάρις στον εμβολιασμό και όχι χάρις σε «ομοιοπαθητικού τύπου τακτικές» εξαφανίστηκε η ευλογιά. Για το λόγο της εξαφάνισής της σταμάτησε μετά το 1977 η εφαρμογή του σχετικού εμβολιασμού, γνωστότερου ως δαμαλισμός.

Τα βρέφη και τα παιδιά εμβολιάζονται στη χώρα μας σε ικανοποιητικό βαθμό, χάρις στις τεράστιες προσπάθειες των παιδιάτρων που εφαρμόζουν το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (Στο ειδικό Εργαλείο του in.gr Υγεία δείτε ποια εμβόλια ενδείκνυνται για κάθε ηλικία).

Με τους ενήλικες, τι γίνεται;
Δυστυχώς ελάχιστα, αν και υπήρχαν ανέκαθεν σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες για τον εμβολιασμό τους.

Κάντε ένα απλό τεστ και θα εκπλαγείτε: Ρωτήστε 20 γνωστούς σας -οποιασδήποτε ηλικίας άνω των 25 χρόνων, ακόμη και γιατρούς- «αν είναι εμβολιασμένοι για τέτανο». Αν, σας απαντήσει θετικά έστω και ένας, τότε θα μιλήσουμε για «θαύμα»!

Αν δε, προχωρήσετε σε δεύτερη ερώτηση: «αν είναι εμβολιασμένοι για ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ανεμευλογιά» -εφόσον δεν έχουν νοσήσει- τότε θα απογοητευτείτε πλήρως από τις αρνητικές απαντήσεις που θα ακούσετε.

Οι ευθύνες γι’ αυτή την κατάσταση είναι πολλές και αφορούν πολλούς, δηλαδή γιατρούς, ασθενείς και την Πολιτεία.

Ως εδώ όμως. Πρέπει κι εδώ να αλλάξουμε όλοι και κατά την σχετική ατάκα της εποχής «όταν λέμε όλοι, εννοούμε όλοι»! Γιατροί και χρήστες υπηρεσιών υγείας.

Τελευταία υπάρχει μία κεφαλαιώδους σημασίας εξέλιξη στο θέμα. Το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, μετά από εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών της χώρας μας (πρόεδρος ο καθηγητής παιδιατρικής Ανδρέας Κωνσταντόπουλος) ενέκρινε την 21/12/2011 το «Νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού Ενηλίκων».

Το θετικό βήμα έγινε! Η χώρα απέκτησε για πρώτη φορά τέτοιο πρόγραμμα για ενήλικες. Αναφέρεται επαρκέστατα σε όλα τα εμβόλια που πρέπει να κάνουν κι οι ενήλικες. Τα πράγματα είναι απλά, ακόμη κι από την οικονομική πλευρά τους.

Για παράδειγμα, στοιχίζει πολύ λιγότερο για έναν 50άρη ή 60άρη ή 70άρη ή 80άρη -είτε δεν έχει, είτε έχει ένα υποκείμενο νόσημα- να κάνει 1 δόση από το καινούριο 13δύναμο εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου και να προφυλαχθεί για όλη του τη ζωή από πνευμονία τουλάχιστον, παρά να νοσήσει και να θεραπευθεί γι’ αυτήν στο σπίτι του ή στο νοσοκομείο, είτε σε κοινό θάλαμο, είτε σε μονάδα εντατικής θεραπείας ή και να χάσει τη ζωή του. Ανάλογο σκεπτικό ισχύει για όλα τα εμβόλια και το γράφω αυτό γιατί θα σκεφθούν ορισμένοι την οικονομική κρίση.

Θα αναφερθώ στη συνέχεια, μόνον, σε ένα από τα εμβόλια του πρόσφατου Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού Ενηλίκων. Αυτό που προλαμβάνει τις λοιμώξεις από τον πνευμονιόκοκκο, ένα βακτήριο που έγινε πολύ γνωστό στο ευρύ κοινό το φθινόπωρο του 2009 με την εμφάνιση του περιβόητου ιού της γρίπης Η1Ν1. Κι αυτό, γιατί η γρίπη πολλές φορές πάει «χέρι-χέρι» με την πνευμονία από πνευμονιόκοκκο.

Θα προσπαθήσω να απαντήσω σύντομα σε τρία ερωτήματα:

Tί είναι η πνευμονιοκοκκική νόσος;
Στον όρο «πνευμονιοκοκκική νόσος» περιλαμβάνεται μία ομάδα λοιμώξεων που προκαλούνται από το βακτήριο Streptococcus pneumoniae, επίσης γνωστό ως πνευμονιόκοκκος. Σε αυτές τις λοιμώξεις περιλαμβάνονται:
(α) Διεισδυτικές λοιμώξεις, όπως η βακτηριαιμία (λοίμωξη του αίματος), η μηνιγγίτιδα και η βακτηριαιμική πνευμονία (μικτή λοίμωξη πνευμόνων και αίματος) και
(β) Μη διεισδυτικές πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, όπως η οξεία μέση ωτίτιδα,η πνευμονία χωρίς βακτηριαιμία και η παραρρινοκολπίτιδα.
Πόσο σημαντική είναι η πνευμονιοκοκκική νόσος;
Ο πνευμονιόκοκκος είναι η συχνότερη αιτία βακτηριακής πνευμονίας παγκοσμίως, η οποία με τη σειρά της είναι ένα από τα κυρίαρχα αίτια θανάτου από λοιμώδη νοσήματα. Είναι γνωστό εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες ότι η πνευμονιοκοκκική νόσος έχει μεγάλες πιθανότητες να εμφανιστεί σε άτομα άνω των 50 ετών. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από το CDC (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ), ενώ η συχνότητα για διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο για τις ηλικίες 18-49 χρόνων είναι 8 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού, για τις ηλικίες 50-64 χρόνων αυξάνεται 2,5 φορές, για τις ηλικίες 65-69 αυξάνεται 3,5 φορές και για τις ηλικίες 80-84 χρόνων εξαπλασιάζεται. Η απειλή της νόσησης και του θανάτου γίνεται ακόμη μεγαλύτερη, όταν συνυπάρχουν υποκείμενες νόσοι όπως η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το βρογχικό άσθμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο χρόνιος αλκοολισμός, το κάπνισμα κ.λπ.. Πάλι από το CDC, τα στοιχεία προβληματίζουν. Για τα άτομα ηλικίας 18-64 χρόνων με τα προαναφερθέντα υποκείμενα νοσήματα ο κίνδυνος για διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο αυξάνει κατά 3 έως 7 φορές και 20πλασιάζεται για τα άτομα με κακοήθη νοσήματα.
Ακόμη, δεν αποτελεί έκπληξη το εύρημα της μελέτης της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρίας, ότι το κόστος της πνευμονίας κάθε αιτιολογίας (συμπεριλαμβανομένου και του πνευμονιόκοκκου), τόσο άμεσο (νοσοκομειακή περίθαλψη, φάρμακα) όσο και έμμεσο (χαμένες μέρες εργασίας κ.λπ.) ανέρχεται σε 10 δις ευρώ/έτος στην Ευρώπη.
Η μεγάλη επίπτωση της πνευμονιοκοκκικής νόσου καθώς και η αποδεδειγμένη υψηλή αντοχή του πνευμονιοκόκκου στα αντιβιοτικά, έχουν οδηγήσει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) στο σημείο να αναδείξουν την πνευμονιοκοκκική νόσο ως την πρώτη σε συχνόττηα αιτία θανάτου παγκοσμίως που μπορεί να προληφθεί με εμβολιασμό.
Αξίζει να εμβολιαστούμε;
Όπως αναφέρει, λοιπόν, και ο WHO, ο εμβολιασμός αποτελεί τον πιο σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της πνευμονιοκοκκικής νόσου και των επιπτώσεών της για την κοινωνία.
Γι’ αυτό και η φαρμακευτική βιομηχανία, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, επενδύει τεράστια ποσά στην έρευνα και ανάπτυξη εμβολίων, δημιουργώντας εμβόλια νέας τεχνολογίας, που χρειάζονται λίγες ή μια μόνο δόση και έχουν χαμηλή σχέση κόστους/οφέλους (cost-effectiveness), σε συνάρτηση με τα άμεσα και έμμεσα οφέλη που προσφέρουν από τον εμβολιασμό του γενικού πληθυσμού.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και η πρόσφατη έγκριση για επέκταση χρήσης του 13δύναμου συζευγμένου πνευμονιοκοκκικού εμβολίου «Prevenar13» στους ενήλικες. Το Prevenar13, εκτός από τη γνωστή ασφαλή παιδιατρική του εφαρμογή -πάνω από 400 εκατομμύρια δόσεις παγκοσμίως- είναι πλέον εγκεκριμένο και για τον εμβολιασμό (ενεργητική ανοσοποίηση ) ενηλίκων άνω των 50 ετών με στόχο την πρόληψη της διεισδυτικής νόσου, η οποία προκαλείται από τον πνευμονιόκοκκο.
Το γεγονός ότι για τον εμβολιασμό των ενηλίκων χρειάζεται μια μόνο δόση του εμβολίου, αναμένεται να επιφέρει επανάσταση στο κεφάλαιο της πρόληψης στους ενήλικες. Το εμβόλιο αποζημιώνεται 100% από όλα τα ταμεία και αυτό αφορά όλους τους πολίτες άνω των 50 ετών.

Η επιστημονικά αναγκαία εφαρμογή του προγράμματος εμβολιασμού των ενηλίκων οφέλη μόνον έχει να προσφέρει στους εμβολιαζόμενους κι ευελπιστώ να έχει επιτυχή εφαρμογή με υψηλή ποσόστωση στην κάλυψη του πληθυσμού που είναι άνω των 50 ετών, όπως ακριβώς συμβαίνει με τα βρέφη και παιδιά κάτω των 5 ετών που κι αυτά εμβολιάζονται με περισσότερες, όμως, δόσεις, προκειμένου να αποφύγουν τις πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις.

Διαβάζοντας το κείμενο αυτό δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τα άλλα εμβόλια με τα οποία πρέπει να είναι θωρακισμένοι οι ενήλικες, δηλαδή τα εμβόλια τετάνου, διφθερίτιδας, κοκκύτη, ανεμευλογιάς, μηνιγγιτιδόκοκκου, ηπατίτιδας Α και Β και του έρπητα ζωστήρα που θα είναι προσεχώς διαθέσιμο για τους άνω των 60 χρόνων.

Κι όταν λέμε «θωρακισμένοι» εννοούμε ότι εμβολιαζόμαστε ακόμη και σήμερα. Η χορήγηση των εμβολίων δεν σταματάει ποτέ, ούτε το καλοκαίρι.

Στο μέλλον η στροφή των συστημάτων υγείας όλων των χωρών προς την πρόληψη και τον εμβολιασμό για τους ενήλικες είναι προφανής και αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι επενδύονται τεράστια ποσά για την ανάπτυξη νέων εμβολίων, είτε για αντιμετώπιση νέων ασθενειών, είτε για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των υπαρχουσών.

health.in.gr