Η ιστορία του ιατρικού κλάδου είναι ένα πολύπλοκο κομμάτι της πορείας της ανθρωπότητας. Κι αυτό γιατί είναι μακρά, ξεκινώντας από τότε ακόμα που η Επιστήμη δεν ξεχώριζε από τη Μαγεία και τη Δεισιδαιμονία, και επιπλέον γιατί πάρα πολλά πρόσωπα, λιγότερο ή περισσότερο γνωστά, συνέβαλλαν στην ανάπτυξη της επιστήμης που εμείς σήμερα γνωρίζουμε ως Ιατρική.
Η Ελλάδα αποτέλεσε, όπως και για τις περισσότερες επιστήμες, το χώρο των πρώτων επιστημονικών παρατηρήσεων αλλά και συγγραμμάτων. Σαν Έλληνες γιατροί λοιπόν πρέπει να θυμόμαστε την ιστορία της ιατρικής, τόσο λόγω καταγωγής όσο και λόγω αγωγής!
Στα προϊστορικά και στα πρώτα ιστορικά χρόνια, όταν η ιατρική γεννιόταν, οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι ασθένειες ήταν η τιμωρία των θεών και ότι μόνο αυτοί ήταν ικανοί να γιατρέψουν τα πάθη του σώματος και της ψυχής. Η πίστη αυτή δεν απέχει καθόλου από το σημερινό τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ζητούν τη βοήθεια του Θεού, δηλαδή τα τάματα. Η ιατρική λοιπόν γεννήθηκε και αναπτύχθηκε μέσα στους ναούς.
Ο πρώτος Έλληνας γιατρός εμφανίζεται στα μυθικά ακόμη χρόνια και είναι ο κένταυρος Χείρωνας, από τον οποίο διδάχτηκε την ιατρική τέχνη ο Ασκληπιός. Ο Ασκληπιός είναι το πρώτο ιστορικά υπαρκτό πρόσωπο που ασχολήθηκε με την ιατρική. Ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κορωνίδας, κόρης του Θεσσαλού βασιλιά Φλεγύα. Όταν η μητέρα του περιφρόνησε το θεό για χάρη του Ιαχου, γιου του Αρκάδα βασιλιά Ελάτου, ο Απόλλωνας οργίστηκε τόσο που έστειλε την Άρτεμη να την σκοτώσει. Την ώρα που η Κορωνίδα πληγωμένη θανάσιμα βρισκόταν πάνω στην πυρά, (κατά το αρχαίο έθιμο της καύσης των νεκρών) ο Απόλλωνας έβγαλε από τα σπλάχνα της το παιδί τους, τον Ασκληπιό, πραγματοποιώντας πιθανώς ένα είδος καισαρικής τομής!
Ο Ασκληπιός ανατράφηκε στο Πήλιο από τον κένταυρο Χείρωνα και πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε σπουδαίο γιατρό. Ο Όμηρος εξαίρει την ικανότητα του να θεραπεύει, ενώ ο Γαληνός θεωρεί ότι είναι ο πρώτος που συστηματοποίησε τη μέχρι τότε εμπειρική τέχνη, ανάγοντας την σε επιστήμη. Μετά το θάνατο του ο Ασκληπιός θεοποιήθηκε, (περ. 700 π.Χ.)Προς τιμήν του χτίστηκαν ναοί, τα Ασκληπιεία, όπου λατρευόταν ο θεός και διδασκόταν η τέχνη του, ενώ παράλληλα λειτουργούσαν και σαν θεραπευτήρια σωματικών αλλά και ψυχικών νόσων.
Οι συνεχιστές του Ασκληπιού, γνωστοί και ως Ασκληπιάδες, ήταν οι γιοι του και οι απόγονοι τους. Ο Ασκληπιός είχε δύο γιους, το Μαχάοντα και τον Ποδαλείριο. Ο πρώτος ήταν δεινός χειρουργός και ο δεύτερος είχε ασχοληθεί με την Παθολογία. Σαν κόρες του Ασκληπιού αναφέρονται η Υγεία, η Ιασώ, η Ακεσώ, η Πανάκεια και η Αίγλη, που λατρεύτηκαν και αυτές -και κυρίως η Υγεία- σαν θεές.
Στα κλασικά χρόνια, η Ιατρική έκανε άνοιγμα προς τα έξω και έπαψε πια να αποτελεί οικογενειακή τέχνη. Στο φημισμένο Ασκληπιείο της Κως διδάχτηκε την ιατρική ο Ιπποκράτης, ο οποίος άφησε εποχή τόσο σαν
θεραπευτής όσο και σαν συγγραφέας. Είναι εκείνος που συγκέντρωσε στο γραπτό του έργο όλη την προφορική παράδοσης, διευκολύνοντας έτσι το έργο αλλά και τη διδασκαλία των επόμενων γενεών. Περιγραφές από το έργο του που αφορούν νόσους, συμπτώματα, σημεία αλλά και θεραπευτικές τεχνικές χρησιμοποιούνται αναλλοίωτες ή με μικρές τροποποιήσεις ως σήμερα, όπως το Ιπποκρατικό προσωπείο και ο Ιπποκρατικός χειρισμός για την ανάταξη του πρόσθιου εξαρθρήματος του ώμου. Έθεσε όμως και τις βάσεις της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας με τον παγκοσμίου φήμης και αποδοχής όρκο του, στις αρχές του οποίου κινούνται και σήμερα οι γιατροί σε όλο τον πλανήτη.
Η άσκηση της ιατρικής στην αρχαία Ελλάδα γινόταν κυρίως στους ναούς του Ασκληπιού, όπου οι ασθενείς υποβάλλονταν σε θεραπείες με φάρμακα παρασκευασμένα από βότανα και άλλα υλικά, ενώ παράλληλα προσεύχονταν και έκαναν θυσίες στον Απόλλωνα και στον Ασκληπιό. Μεγάλη σημασία έδιναν και στη θεραπεία της ψυχής, γιατί πίστευαν ότι ένα μέρος των αιτίων των νοσημάτων βρίσκεται εκεί. Έτσι βρίσκουμε θέατρα και αίθουσες μουσικής κοντά σε γυμναστήρια και εγκαταστάσεις που εξυπηρετούσαν την υγεία και την υγιεινή του σώματος.
Η ιστορία της ιατρικής του τόπου μας ξεκινάει στα χρόνια πριν τους δώδεκα θεούς, με τη λατρεία της θεάς Αλέας, το όνομα της οποίας σημαίνει αυτή που διώχνει που απομακρύνει κάθε κακό. Αργότερα το επίθετο αυτό αποδόθηκε στη θεά Αθηνά, η οποία συνέχισε να θεωρείται τρόπον τινά προστάτιδα της υγείας. Προς τιμήν της χτίστηκε ο γνωστός μεγαλόπρεπος ναός της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα, όπου και πραγματοποιούνταν ετήσιες γιορτές. Ανάμεσα στα εκθέματα του ναού ήταν και ένα σύμπλεγμα του Ασκληπιού και της Υγείας, που αποδίδεται στον περίφημο γλύπτη Σκόπα. Από το άγαλμα αυτό προέρχεται το γνωστό κεφάλι της Υγείας, που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Φαίνεται, λοιπόν, πως και στην Αρκαδία οι θεοποιημένοι εκπρόσωποι της υγείας είχαν σημαντική θέση στο λατρευτικό τελετουργικό. Δεν αναφέρεται όμως κανένα γνωστό Ασκληπιείο στην περιοχή. Η ιατρική επιστήμη δεν απασχόλησε -τουλάχιστον από όσα αναφέρονται στις μέχρι σήμερα ιστορικές πηγές- τους αρχαίους Αρκάδες, οι οποίοι ζούσαν μάλλον απομονωμένοι από τον περίγυρο τους, απορροφημένοι από τα απλά πράγματα της καθημερινής αγροτικής ζωής. Αυτό ήταν άλλωστε που έκανε την Αρκαδία σύμβολο της ξένοιαστης και ρομαντικής ζωής στα χρόνια της Αναγέννησης. (Et in Arcadia ego).
Αυτή ήταν με λίγα λόγια η αρχή της επιστήμης μας στην Ελλάδα και στην Αρκαδία. Από τότε ως σήμερα μεσολάβησαν πολλοί αιώνες που άλλαξαν τη μορφή της. Παραμένει όμως το ίδιο δέος μπροστά στο θαύμα της λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού. Με αυτό το δέος και με σεβασμό στις αρχές του όρκου του Ιπποκράτη θα συνεχίσουμε να ασκούμε ιατρική και στο μέλλον!
Σεφέρου Μαρία
Αγροτικός ιατρός
ΙΣΑ. περιοδικό Αρκάδων υγεία 2003
